Pożyczki w bilansie: Gdzie je ująć?

Udzielanie i otrzymywanie pożyczek jest powszechną praktyką w działalności gospodarczej. Prawidłowe ujęcie tych transakcji w księgach rachunkowych i sprawozdaniu finansowym, w szczególności w bilansie, jest kluczowe dla rzetelności i wiarygodności obrazu finansowego przedsiębiorstwa. W tym artykule szczegółowo omówimy, gdzie w bilansie należy wykazywać udzielone pożyczki, jakie konta księgowe są do tego przeznaczone oraz jakie zasady wyceny obowiązują w odniesieniu do tych aktywów.

Klasyfikacja pożyczek: krótkoterminowe i długoterminowe

Zanim przejdziemy do omówienia prezentacji pożyczek w bilansie, istotne jest rozróżnienie na pożyczki krótkoterminowe i długoterminowe. To właśnie termin spłaty pożyczki decyduje o jej klasyfikacji i miejscu prezentacji w aktywach bilansu.

Zgodnie z zasadami rachunkowości, pożyczki udzielone klasyfikuje się jako:

• Pożyczki krótkoterminowe – jeśli termin ich spłaty, określony w umowie, przypada w okresie do 12 miesięcy od dnia bilansowego.
• Pożyczki długoterminowe – jeśli termin ich spłaty przypada w okresie dłuższym niż 12 miesięcy od dnia bilansowego.

Podział ten jest istotny, ponieważ pożyczki krótkoterminowe i długoterminowe prezentowane są w różnych pozycjach aktywów bilansu.

Konta księgowe do ewidencji pożyczek

W księgach rachunkowych do ewidencji pożyczek udzielonych najczęściej wykorzystuje się konto 24 „Pozostałe rozrachunki”, a w jego ramach konto analityczne 24-0 „Pożyczki”. Ewidencja analityczna powinna zapewnić podział na pożyczki udzielone i otrzymane, a także na krótkoterminowe i długoterminowe. Jest to rozwiązanie uniwersalne, stosowane niezależnie od terminu wymagalności pożyczki.

Alternatywnie, szczególnie w przypadku jednostek, które kładą większy nacisk na szczegółową ewidencję aktywów finansowych, można zastosować konta:

• Konto 03 „Długoterminowe aktywa finansowe” – do ewidencji pożyczek długoterminowych.
• Konto 14 „Krótkoterminowe aktywa finansowe” – do ewidencji pożyczek krótkoterminowych.

Wybór konta księgowego zależy od polityki rachunkowości jednostki. Kierownik jednostki podejmuje decyzję o sposobie ewidencji i zapisuje ją w zasadach (polityce) rachunkowości.

Ewidencja księgowa udzielenia pożyczki

Samo podpisanie umowy pożyczki nie generuje zapisów w księgach rachunkowych. Dopiero faktyczne przekazanie środków pieniężnych pożyczkobiorcy powoduje powstanie należności i wypływ środków z rachunku bankowego jednostki. Ewidencja księgowa udzielenia pożyczki, niezależnie od wybranego konta (24-0 lub 03/14), jest następująca:

Wn konto 24-0 „Pożyczki” (w analityce: Pożyczki udzielone) lub 03 „Długoterminowe aktywa finansowe” lub 14 „Krótkoterminowe aktywa finansowe”
Ma konto 13-0 „Rachunek bieżący”

Zapis ten odzwierciedla powstanie należności z tytułu udzielonej pożyczki (aktywa) i zmniejszenie środków pieniężnych na rachunku bankowym (aktywa).

Prezentacja pożyczek w bilansie

Miejsce prezentacji udzielonych pożyczek w bilansie zależy od ich klasyfikacji jako krótkoterminowe lub długoterminowe.

Pożyczki długoterminowe w bilansie

Pożyczki długoterminowe, zgodnie z załącznikiem nr 1 do ustawy o rachunkowości, wykazywane są w aktywach bilansu w pozycji A.II „Aktywa trwałe”, a szczegółowo w pozycji A.II.3 „Inwestycje długoterminowe”. W dalszej analityce, w zależności od szczegółowości bilansu, mogą być wyodrębnione jako „Udzielone pożyczki długoterminowe”.

Podsumowując, pożyczki długoterminowe znajdziemy w bilansie w aktywach trwałych, w grupie inwestycji długoterminowych.

Pożyczki krótkoterminowe w bilansie

Pożyczki krótkoterminowe prezentowane są w aktywach bilansu w pozycji B.III „Aktywa obrotowe”, a szczegółowo w pozycji B.III.1 „Inwestycje krótkoterminowe”. Następnie, w ramach inwestycji krótkoterminowych, pożyczki krótkoterminowe ujmowane są w pozycji B.III.1 lit. b) „Krótkoterminowe aktywa finansowe w pozostałych jednostkach – udzielone pożyczki” (zakładając, że pożyczkobiorca nie jest jednostką powiązaną).

Zatem, pożyczki krótkoterminowe wykazywane są w bilansie w aktywach obrotowych, w grupie inwestycji krótkoterminowych, jako krótkoterminowe aktywa finansowe.

Warto zwrócić uwagę, że zarówno pożyczki krótkoterminowe, jak i długoterminowe, prezentowane są w bilansie w grupie „Inwestycje”. Wynika to z faktu, że udzielenie pożyczki jest formą lokowania kapitału, mającą na celu uzyskanie korzyści ekonomicznych w przyszłości (np. odsetek).

Wycena pożyczek w bilansie

Ustawa o rachunkowości nakłada na jednostki obowiązek wyceny aktywów i pasywów na dzień bilansowy. Wycena pożyczek udzielonych, zaliczonych do aktywów finansowych, może być dokonywana:

• W kwocie wymaganej zapłaty, z zachowaniem zasady ostrożności. Jest to najczęściej stosowana metoda wyceny. Oznacza to, że pożyczka wyceniana jest w wartości niespłaconego kapitału, powiększonej o należne, ale jeszcze niezapłacone odsetki, uwzględniające umowną stopę procentową i upływ czasu.
• Według skorygowanej ceny nabycia, wartości rynkowej lub inaczej określonej wartości godziwej, jeżeli jednostka przeznacza pożyczki do sprzedaży w okresie do 3 miesięcy. Ta metoda wyceny jest rzadziej stosowana w praktyce w odniesieniu do udzielonych pożyczek.

Zasada ostrożności wymaga uwzględnienia w wycenie ryzyka nieściągalności pożyczki. Jeśli istnieje ryzyko, że pożyczkobiorca nie spłaci pożyczki w całości lub w części, należy utworzyć odpis aktualizujący wartość należności. Odpis ten zmniejsza wartość pożyczki w bilansie i jest kosztem dla jednostki.

Podsumowanie i kluczowe zapamiętania

• Udzielone pożyczki są aktywami finansowymi i prezentowane są w bilansie w grupie „Inwestycje”.
• Pożyczki długoterminowe wykazywane są w aktywach trwałych, w grupie inwestycji długoterminowych.
• Pożyczki krótkoterminowe wykazywane są w aktywach obrotowych, w grupie inwestycji krótkoterminowych, jako krótkoterminowe aktywa finansowe.
• Do ewidencji pożyczek najczęściej stosuje się konto 24 „Pozostałe rozrachunki”, ale można również wykorzystać konta 03 „Długoterminowe aktywa finansowe” i 14 „Krótkoterminowe aktywa finansowe”.
• Pożyczki na dzień bilansowy wyceniane są najczęściej w kwocie wymaganej zapłaty, z uwzględnieniem zasady ostrożności.

Często zadawane pytania (FAQ)

Pytanie: Czy udzielenie pożyczki jest kosztem dla firmy?

Odpowiedź: Nie, udzielenie pożyczki nie jest kosztem. Jest to operacja finansowa, która polega na zamianie jednej formy aktywów (środków pieniężnych) na inną (należność z tytułu pożyczki). Kosztem mogą być ewentualne odpisy aktualizujące wartość pożyczki, jeśli istnieje ryzyko jej nieściągalności.

Pytanie: Gdzie w rachunku zysków i strat ujmowane są odsetki od udzielonych pożyczek?

Odpowiedź: Odsetki od udzielonych pożyczek stanowią przychody finansowe i ujmowane są w rachunku zysków i strat w pozycji „Przychody finansowe”.

Pytanie: Jak zaksięgować spłatę pożyczki przez pożyczkobiorcę?

Odpowiedź: Spłata pożyczki księgowana jest jako wpływ środków pieniężnych na rachunek bankowy (Wn konto 13-0) i zmniejszenie należności z tytułu pożyczki (Ma konto 24-0, 03 lub 14).

Pytanie: Czy pożyczki udzielone pracownikom również wykazuje się w bilansie jako inwestycje?

Odpowiedź: Tak, pożyczki udzielone pracownikom również są aktywami finansowymi i powinny być prezentowane w bilansie w odpowiedniej pozycji inwestycji, w zależności od terminu spłaty (krótkoterminowe lub długoterminowe).

Mam nadzieję, że ten artykuł pomógł Ci zrozumieć, gdzie w bilansie należy wykazywać udzielone pożyczki. Pamiętaj, że prawidłowa prezentacja pożyczek w sprawozdaniu finansowym jest istotna dla wiarygodnego obrazu sytuacji finansowej Twojej firmy.

Jeśli chcesz poznać inne artykuły podobne do Pożyczki w bilansie: Gdzie je ująć?, możesz odwiedzić kategorię Bilans.