24/02/2025
W latach 2005-2008 w polskim systemie świadczeń społecznych funkcjonowało pojęcie zaliczki alimentacyjnej. Było to specyficzne wsparcie finansowe skierowane do osób samotnie wychowujących dzieci, które miały problem z uzyskaniem zasądzonych alimentów na drodze egzekucji komorniczej. Choć to świadczenie już nie obowiązuje, warto zrozumieć, czym było i komu konkretnie pomagało.

Co to jest zaliczka alimentacyjna?
Zaliczka alimentacyjna była formą pomocy państwa dla rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej z powodu nieskutecznej egzekucji alimentów. Najprościej mówiąc, była to kwota pieniędzy wypłacana przez państwo osobie uprawnionej do alimentów (najczęściej rodzicowi samotnie wychowującemu dziecko) na poczet należnych, ale nieściągniętych alimentów.
Świadczenie to miało na celu zapewnienie minimalnego wsparcia finansowego dzieciom, których rodzice zobowiązani do płacenia alimentów nie wywiązywali się ze swojego obowiązku, a egzekucja komornicza okazywała się bezskuteczna. Zaliczka alimentacyjna funkcjonowała jako tymczasowe rozwiązanie, mające na celu złagodzenie negatywnych skutków finansowych nieskutecznej egzekucji alimentów.
Komu przysługiwała zaliczka alimentacyjna?
Zaliczka alimentacyjna była skierowana do konkretnej grupy osób spełniających określone kryteria. Przede wszystkim, świadczenie to przysługiwało:
- Osobom samotnie wychowującym dzieci, które były uprawnione do świadczenia alimentacyjnego na podstawie tytułu wykonawczego (np. wyroku sądu). Definicja osoby samotnie wychowującej dziecko była zgodna z ustawą o świadczeniach rodzinnych.
- W sytuacji, gdy egzekucja alimentów prowadzona przez komornika była bezskuteczna.
- Osobom, które spełniały kryterium dochodowe. Dochód na osobę w rodzinie nie mógł przekraczać określonej kwoty (583 zł miesięcznie w okresie obowiązywania).
- W pewnych sytuacjach, zaliczka mogła przysługiwać także na dzieci wychowywane przez osoby pozostające w związkach małżeńskich, o ile spełniony był dodatkowy warunek – toczyło się postępowanie o rozwód lub separację. Jednak w tym przypadku zaliczka była przyznawana na okres jednego roku.
- Dodatkowo, zaliczka alimentacyjna mogła być przyznana na dziecko wychowywane przez osobę pozostającą w związku małżeńskim z osobą, która przebywała w zakładzie karnym powyżej 3 miesięcy lub była całkowicie ubezwłasnowolniona, pod warunkiem nieskutecznej egzekucji alimentów.
Warunki uzyskania zaliczki alimentacyjnej
Aby otrzymać zaliczkę alimentacyjną, należało spełnić szereg warunków. Kluczowym aspektem była bezskuteczność egzekucji. Zgodnie z ustawą, za bezskuteczną egzekucję uznawano sytuację, gdy nie wyegzekwowano pełnej kwoty należności z tytułu świadczeń alimentacyjnych za okres trzech ostatnich miesięcy. Oznaczało to, że komornik nie był w stanie ściągnąć od dłużnika alimentacyjnego całości należnych środków.
Kolejnym istotnym warunkiem było kryterium dochodowe. Dochód na osobę w rodzinie nie mógł przekraczać 583 zł miesięcznie. Kryterium to miało na celu skierowanie pomocy do rodzin najbardziej potrzebujących.
W przypadku osób pozostających w związkach małżeńskich, które ubiegały się o zaliczkę alimentacyjną ze względu na toczące się postępowanie rozwodowe lub separacyjne, zaliczka przysługiwała na okres jednego roku od momentu złożenia wniosku, o ile spełniali pozostałe warunki ustawowe.
Wysokość zaliczki alimentacyjnej
Wysokość zaliczki alimentacyjnej była uzależniona od kilku czynników. Przede wszystkim, nie mogła przekroczyć wysokości zasądzonych alimentów. Maksymalna kwota zaliczki wynosiła 380 zł miesięcznie na jedno dziecko. Jednakże, rzeczywista kwota przyznawanej zaliczki mogła być niższa i zależała od:
- Ilości dzieci uprawnionych do zaliczek w rodzinie.
- Wysokości dochodu na osobę w rodzinie.
Warto podkreślić, że ilość zaliczek w rodzinie nie była ograniczona. Oznaczało to, że jeśli w rodzinie było więcej dzieci spełniających warunki, zaliczka mogła być przyznana na każde z nich.
Jak ubiegać się o zaliczkę alimentacyjną?
Wnioski o przyznanie zaliczki alimentacyjnej należało składać za pośrednictwem komornika prowadzącego egzekucję alimentów. Komornik, po stwierdzeniu bezskuteczności egzekucji, wydawał odpowiednie zaświadczenie, które było niezbędne do złożenia wniosku o zaliczkę.
Organem właściwym do przyjmowania i rozpatrywania wniosków oraz wypłaty zaliczki alimentacyjnej był organ właściwy wierzyciela, najczęściej gmina lub ośrodek pomocy społecznej działający w imieniu gminy.

Wnioski o zaliczkę alimentacyjną składano na okres zasiłkowy, który trwał od 1 września do 31 sierpnia następnego roku.
Rozliczenie zaliczki alimentacyjnej
Istotnym elementem systemu zaliczki alimentacyjnej było jej rozliczenie. Komornik, w przypadku wyegzekwowania alimentów od dłużnika, w pierwszej kolejności przekazywał te środki na pokrycie zaległych i bieżących świadczeń alimentacyjnych przysługujących wierzycielowi. Dopiero po zaspokojeniu wierzyciela, pozostałe kwoty były przekazywane na wyodrębniony rachunek gminy na pokrycie należności wynikających z wypłaconej zaliczki alimentacyjnej.
Co kwartał następowało rozliczenie pomiędzy wypłaconą zaliczką a wyegzekwowanym świadczeniem alimentacyjnym. Jeśli kwota wyegzekwowanych alimentów w danym kwartale była niższa od kwoty, na podstawie której ustalono wysokość zaliczki, osobie uprawnionej wypłacano wyrównanie. Wysokość zaliczki w następnym kwartale była korygowana i stanowiła różnicę pomiędzy świadczeniem alimentacyjnym a wysokością wyegzekwowanych alimentów.
Ważne informacje i zmiany prawne
Zaliczka alimentacyjna obowiązywała w Polsce w okresie od 1 września 2005 roku do 30 września 2008 roku. Została wprowadzona ustawą z dnia 22 kwietnia 2005 roku o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej.
Z dniem 1 września 2008 roku, ustawa ta została zastąpiona przez ustawę z dnia 7 lipca 2007 roku o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Nowa ustawa wprowadziła Fundusz Alimentacyjny, który stanowi obecnie obowiązującą formę wsparcia dla osób mających problem z egzekucją alimentów.
Zatem, zaliczka alimentacyjna jest świadczeniem historycznym, które odegrało istotną rolę w systemie wsparcia rodzin w Polsce w określonym czasie. Obecnie, w przypadku nieskutecznej egzekucji alimentów, należy ubiegać się o świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego.
Podsumowanie
Zaliczka alimentacyjna była ważnym, choć krótkotrwałym, elementem polskiego systemu wsparcia społecznego. Umożliwiała uzyskanie pomocy finansowej osobom samotnie wychowującym dzieci, w sytuacjach gdy egzekucja alimentów okazywała się nieskuteczna. Chociaż to świadczenie już nie funkcjonuje, stanowiło istotny krok w kierunku ochrony praw dzieci do alimentów i zapewnienia im minimalnego poziomu życia w trudnych sytuacjach rodzinnych. Warto pamiętać, że obecnie w Polsce funkcjonuje Fundusz Alimentacyjny, który kontynuuje misję wspierania osób uprawnionych do alimentów w przypadku problemów z ich egzekucją.
Jeśli chcesz poznać inne artykuły podobne do Zaliczka Alimentacyjna: Co to Było?, możesz odwiedzić kategorię Finanse.