Pakt Ribbentrop-Mołotow a Polska: Czy Polska wiedziała?

W sierpniu 1939 roku, na kilka dni przed wybuchem II wojny światowej, świat obiegła szokująca wiadomość o podpisaniu paktu o nieagresji między dwoma ideologicznie wrogimi mocarstwami – nazistowską III Rzeszą a komunistycznym Związkiem Radzieckim. Ten niesławny dokument, znany jako pakt Ribbentrop-Mołotow, nazwany od nazwisk ministrów spraw zagranicznych, którzy go podpisali – Joachima von Ribbentropa i Wiaczesława Mołotowa, na zawsze zmienił mapę Europy i zaważył na losach milionów ludzi, w tym Polaków.

Czy Polska wiedziała o pakcie Ribbentrop-Mołotow?

Jednym z kluczowych pytań dotyczących paktu Ribbentrop-Mołotow jest to, czy Polska była świadoma jego istnienia i tajnych ustaleń. Oficjalnie pakt przedstawiany był jako pakt o nieagresji, jednak w rzeczywistości krył on w sobie tajny protokół dodatkowy, który przesądził o IV rozbiorze Polski i podziale stref wpływów w Europie Środkowo-Wschodniej. Jak wynika z dostępnych źródeł historycznych, polskie władze nie posiadały wiedzy o tajnym protokole i jego zbrodniczej treści. Pakt Ribbentrop-Mołotow był tajny głównie dla Polaków.

Co ciekawe, wbrew pozorom, państwa zachodnie, takie jak Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Francja, dość szybko dowiedziały się o istnieniu tajnego protokołu i jego zawartości. Mimo tej wiedzy, alianci zdecydowali się zataić te informacje przed Polską, co stawia ich w niekorzystnym świetle i rodzi pytania o ich ówczesną politykę wobec naszego kraju. Dr Maciej Rosalak, historyk i publicysta, w Polskim Radiu 24 podkreślał, że sojusznicy wiedzieli o pakcie i sojuszu sowiecko-niemieckim, ale ukrywali to przed Polakami.

Postanowienia paktu Ribbentrop-Mołotow

Pakt Ribbentrop-Mołotow składał się z dwóch części: jawnej i tajnej. Jawna deklaracja dotyczyła paktu o nieagresji między III Rzeszą a Związkiem Radzieckim. Jednak kluczowe i najbardziej brzemienne w skutkach były ustalenia tajnego protokołu dodatkowego. Główne postanowienia tajnego protokołu obejmowały:

• Podział stref wpływów w Europie Środkowo-Wschodniej: Protokół precyzował podział terytoriów państw Europy Środkowej między Niemcy i ZSRR. Związek Radziecki miał uzyskać strefę wpływów w Finlandii, Estonii, Łotwie, wschodniej części Polski oraz Besarabii. Niemcy natomiast otrzymywały Litwę i zachodnią część Polski.
• Zgoda na agresję na Polskę: Pakt Ribbentrop-Mołotow w praktyce dawał wolną rękę Hitlerowi do ataku na Polskę. Zobowiązanie ZSRR do neutralności w przypadku wojny prowadzonej przez III Rzeszę oznaczało, że Stalin nie zamierzał reagować na niemiecką agresję na Polskę, a wręcz przeciwnie, był gotów do współdziałania w rozbiorze terytorium Rzeczypospolitej.

Miesiąc po podpisaniu pierwszego paktu, 28 września 1939 roku, podpisano tzw. Drugi pakt Ribbentrop-Mołotow, oficjalnie zwany „Traktatem o granicach i przyjaźni III Rzesza - ZSRS”. Ten drugi pakt doprecyzowywał granice stref wpływów, szczególnie na terytorium Polski. Linia demarkacyjna przebiegała wzdłuż linii rzek Sanu i Bugu, co w praktyce oznaczało kolejny, bardziej szczegółowy podział terytorium Polski.

Konsekwencje paktu Ribbentrop-Mołotow dla Polski

Konsekwencje paktu Ribbentrop-Mołotow dla Polski były katastrofalne i długotrwałe. Pakt ten bezpośrednio przyczynił się do wybuchu II wojny światowej i IV rozbioru Polski. 1 września 1939 roku Niemcy zaatakowały Polskę od zachodu, a 17 września 1939 roku, zgodnie z tajnymi ustaleniami paktu, Armia Czerwona wkroczyła na terytorium Polski od wschodu. Polska została zaatakowana z dwóch stron, co w ówczesnej sytuacji militarnej przekreśliło szanse na skuteczną obronę.

Polska znalazła się pod podwójną okupacją – niemiecką i sowiecką. Zachodnia i centralna Polska znalazła się pod okupacją niemiecką, gdzie naziści wprowadzili terror, prześladowania i system obozów koncentracyjnych. Wschodnie tereny Polski zostały zajęte przez Związek Radziecki i włączone do Białoruskiej i Ukraińskiej Socjalistycznej Republik Radzieckich. Na terenach okupowanych przez Sowietów również panował terror, prowadzono masowe deportacje Polaków na Syberię i do Kazachstanu, a elity społeczne były represjonowane i mordowane, czego tragicznym symbolem jest zbrodnia katyńska.

Pakt Ribbentrop-Mołotow miał również długofalowe konsekwencje dla granic Polski. Po zakończeniu II wojny światowej, granice Polski zostały przesunięte na zachód, a wschodnie tereny, które przed wojną należały do Polski, pozostały w granicach Związku Radzieckiego. Polska utraciła Wilno i Lwów, wielowiekowe ośrodki polskiej kultury i historii. Setki tysięcy Polaków z Kresów Wschodnich zostało zmuszonych do opuszczenia swoich domów i przesiedlenia na Ziemie Odzyskane.

Współpraca niemiecko-sowiecka

Pakt Ribbentrop-Mołotow zapoczątkował okres krótkotrwałej, ale intensywnej współpracy między III Rzeszą a Związkiem Radzieckim. Współpraca ta obejmowała m.in. wymianę handlową, dostawy surowców strategicznych dla niemieckiej machiny wojennej, a także współpracę wojskową i wywiadowczą. Symbolem tej współpracy stała się wspólna defilada Wehrmachtu i Armii Czerwonej w Brześciu nad Bugiem 22 września 1939 roku. Był to manifest braterstwa broni i potwierdzenie podziału Polski między obu agresorów.

Jednak sojusz niemiecko-sowiecki był krótkotrwały i oparty na wzajemnej kalkulacji. 22 czerwca 1941 roku Niemcy zaatakowały Związek Radziecki, co położyło kres paktowi Ribbentrop-Mołotow i rozpoczęło nowy etap II wojny światowej. Niemniej jednak, skutki paktu Ribbentrop-Mołotow dla Polski i Europy Środkowo-Wschodniej były trwałe i tragiczne.

Podsumowanie

Pakt Ribbentrop-Mołotow był jednym z najbardziej zdradzieckich i zbrodniczych układów międzynarodowych XX wieku. Był to akt cynicznej gry politycznej, w której dwa totalitarne mocarstwa zdecydowały o losie Europy Środkowo-Wschodniej, ignorując prawa i interesy mniejszych narodów. Dla Polski pakt Ribbentrop-Mołotow oznaczał początek tragicznego okresu II wojny światowej, podwójną okupację, utratę terytorium i ogromne straty ludzkie. Pamięć o pakcie Ribbentrop-Mołotow i jego konsekwencjach powinna być przestrogą przed polityką appeasementu i zawieraniem sojuszy z totalitarnymi reżimami kosztem słabszych państw.

Najważniejsze punkty artykułu:

• Polska nie wiedziała o tajnym protokole paktu Ribbentrop-Mołotow.
• Pakt Ribbentrop-Mołotow doprowadził do IV rozbioru Polski i podziału Europy Środkowo-Wschodniej.
• Konsekwencją paktu była podwójna okupacja Polski przez Niemcy i ZSRR.
• Pakt Ribbentrop-Mołotow miał długofalowe konsekwencje dla granic Polski i przesiedlenia ludności.
• Symbolem współpracy niemiecko-sowieckiej była wspólna defilada w Brześciu.

Jeśli chcesz poznać inne artykuły podobne do Pakt Ribbentrop-Mołotow a Polska: Czy Polska wiedziała?, możesz odwiedzić kategorię Rachunkowość.