Krajobrazy Kulturowe: Typy i Rekultywacja

Krajobraz, termin określający wygląd obszarów Ziemi, jest kształtowany zarówno przez siły natury, jak i działalność człowieka. Mówimy o krajobrazie górskim, gdy dominują góry, lub krajobrazie rolniczym, gdzie przeważają pola uprawne. Podział krajobrazów uwzględnia stopień ingerencji człowieka, co pozwala wyróżnić krajobrazy naturalne i kulturowe.

Typy Krajobrazów Kulturowych

Krajobrazy kulturowe powstają w wyniku przekształcenia krajobrazów naturalnych przez działalność człowieka. Możemy je podzielić na kilka głównych typów, odzwierciedlających różne formy ludzkiej aktywności:

Krajobraz Miejski

Krajobraz miejski charakteryzuje się intensywną zabudową i infrastrukturą stworzoną przez człowieka. Jest to obszar o wysokim stopniu przekształcenia, gdzie dominują budynki mieszkalne, usługowe, przemysłowe, ciągi komunikacyjne (ulice, chodniki, linie kolejowe i tramwajowe) oraz tereny zielone (parki, skwery, trawniki). Miasta, jako centra aktywności ludzkiej, prezentują krajobrazy o zwartej i gęstej zabudowie, z rozwiniętą siecią ulic i znacznym natężeniem ruchu. Przykładem krajobrazu wielkomiejskiego w Polsce jest Warszawa, z charakterystycznymi „drapaczami chmur”.

Krajobraz Rolniczo-Wiejski

Krajobraz rolniczo-wiejski to obszar, w którym dominującą rolę odgrywa rolnictwo. Charakteryzuje się otwartymi przestrzeniami, polami uprawnymi, łąkami, pastwiskami, sadami i ogrodami. Zabudowa jest niska i rozproszona, a zaludnienie zazwyczaj mniejsze niż w krajobrazach miejskich. Roślinność w krajobrazie rolniczym zmienia się w zależności od pory roku i rodzaju upraw. Wyżyna Lubelska, z żyznymi glebami czarnoziemnymi, jest przykładem regionu o rozwiniętym krajobrazie rolniczym.

Krajobraz Przemysłowy

Krajobraz przemysłowy jest silnie przekształcony przez działalność przemysłową. Dominują w nim obiekty przemysłowe, takie jak kopalnie, hałdy, hale fabryczne, kominy, rurociągi i linie energetyczne. Krajobrazy przemysłowe często charakteryzują się zniszczoną roślinnością, zanieczyszczeniem powietrza, wody i gleby. Górnośląski Okręg Przemysłowy, bazujący na wydobyciu węgla kamiennego, stanowi przykład krajobrazu miejsko-przemysłowego, gdzie przemysł i urbanizacja splatają się ze sobą.

Poniższa tabela przedstawia porównanie cech charakterystycznych krajobrazów przekształconych:

Rekultywacja Krajobrazu

Działalność człowieka, choć niezbędna dla rozwoju cywilizacji, często prowadzi do degradacji krajobrazu. Niektóre obszary są tak zniszczone, że przyroda sama nie jest w stanie szybko przywrócić ich do stanu pierwotnego. W takich sytuacjach kluczowa staje się rekultywacja krajobrazu, czyli działania mające na celu przywrócenie zniszczonemu krajobrazowi jego wartości i wyglądu.

Rekultywacja może obejmować proste działania, takie jak sadzenie drzew w miejsce wyciętych, czy oczyszczanie wód. W przypadku terenów pokopalnianych, rekultywacja może polegać na zalaniu wyrobisk wodą i przekształceniu ich w sztuczne jeziora. Ważnym aspektem jest również dbałość o rzeki i jeziora poprzez ograniczenie dopływu zanieczyszczeń i wprowadzanie organizmów, które naturalnie występowały w danym ekosystemie.

Etapy Rekultywacji Terenu

Proces rekultywacji terenu dzieli się na dwa główne etapy:

1. Rekultywacja Techniczna: Ten etap obejmuje szereg działań inżynieryjnych mających na celu przygotowanie terenu do rekultywacji biologicznej. Może to obejmować niwelację terenu, stabilizację skarp, budowę systemów odwadniających lub nawadniających, a także poprawę właściwości fizykochemicznych gleby. Na przykład, w przypadku hałd górniczych, rekultywacja techniczna może polegać na ich ukształtowaniu, pokryciu warstwą gleby urodzajnej i przygotowaniu podłoża do sadzenia roślin.
2. Rekultywacja Biologiczna: Jest to etap, w którym przywraca się funkcje biologiczne ekosystemu. Polega na wprowadzeniu roślinności, a w dalszej kolejności, fauny, dostosowanej do warunków danego terenu. Wybór gatunków roślin i zwierząt powinien uwzględniać specyfikę krajobrazu i cel rekultywacji. Rekultywacja biologiczna może obejmować zalesianie, zakładanie łąk, tworzenie zbiorników wodnych i ochronę istniejącej przyrody.

Rekultywacja Wód

Rekultywacja wód jest kluczowym elementem ochrony środowiska. Obejmuje działania mające na celu przywrócenie jakości wód powierzchniowych i podziemnych do stanu umożliwiającego ich wykorzystanie gospodarcze i rekreacyjne, a także przywrócenie funkcji hydrobiologicznych.

Rekultywacja Wód Powierzchniowych

Rekultywacja wód powierzchniowych, takich jak rzeki i jeziora, ma na celu poprawę ich jakości i przywrócenie naturalnych funkcji. Metody rekultywacji wód powierzchniowych obejmują:

• Zwiększenie dopływu czystych wód: Rozcieńczanie zanieczyszczonych wód czystą wodą.
• Przepłukiwanie: Usuwanie zanieczyszczeń poprzez kontrolowany przepływ wody.
• Natlenianie wód: Wprowadzanie tlenu do wody w celu wspomagania procesów samooczyszczania i poprawy warunków życia dla organizmów wodnych.
• Regulację biegu rzeki: Przywracanie naturalnego, meandrującego koryta rzeki, co zwiększa bioróżnorodność i zdolność samooczyszczania.
• Wprowadzenie wybranych gatunków ryb i zooplanktonu: Odtwarzanie naturalnej biocenozy wodnej.

Rekultywacja Wód Podziemnych

Rekultywacja wód podziemnych (regradacja wód podziemnych) koncentruje się na oczyszczaniu warstw wodonośnych z zanieczyszczeń i przywróceniu ich do stanu pierwotnego lub użytkowego. Metody rekultywacji wód podziemnych to:

• Izolacja źródła zanieczyszczenia: Zastosowanie barier ochronnych w celu zapobiegania dalszemu rozprzestrzenianiu się zanieczyszczeń.
• Wydobycie substancji zanieczyszczających: Usuwanie zanieczyszczeń bezpośrednio z warstwy wodonośnej.
• Unieszkodliwienie substancji zanieczyszczających w warstwie wodonośnej: Stosowanie metod fizykochemicznych lub biodegradacji w celu neutralizacji zanieczyszczeń.
• Ograniczenie emisji zanieczyszczeń: Działania prewencyjne mające na celu zapobieganie przyszłemu zanieczyszczaniu wód podziemnych.
• Zmiana sposobu użytkowania wód: Dostosowanie sposobu wykorzystania wód podziemnych do ich aktualnej jakości.

Rekultywacja Jezior

Rekultywacja jezior jest procesem mającym na celu poprawę jakości wody w jeziorach, szczególnie tych zeutrofizowanych (przeżyźnionych). Eutrofizacja, spowodowana nadmiernym dopływem nutrientów (związków azotu i fosforu), prowadzi do nadmiernego rozwoju glonów i pogorszenia jakości wody. Rekultywacja jezior skupia się na:

• Usunięciu lub ograniczeniu dopływu nutrientów: Kontrola źródeł zanieczyszczeń, takich jak ścieki rolnicze i komunalne.
• Metody mechaniczne: Usuwanie biomasy glonów, pogłębianie jezior, napowietrzanie wody.
• Metody chemiczne: Stosowanie środków chemicznych do wytrącania fosforu.
• Metody biologiczne: Wprowadzanie organizmów filtrujących wodę, np. małży.

Podsumowanie

Krajobrazy kulturowe stanowią ważną część naszego otoczenia, odzwierciedlając wpływ człowieka na środowisko. Zrozumienie typów krajobrazów kulturowych i konieczności ich rekultywacji jest kluczowe dla zrównoważonego rozwoju. Rekultywacja krajobrazu, poprzez swoje etapy techniczne i biologiczne, oraz specjalistyczne podejścia do rekultywacji wód, jezior i wód podziemnych, jest niezbędna dla przywracania wartości przyrodniczej i estetycznej zniszczonym obszarom, umożliwiając ich ponowne wykorzystanie i cieszenie się pięknem otaczającego nas świata.

Jeśli chcesz poznać inne artykuły podobne do Krajobrazy Kulturowe: Typy i Rekultywacja, możesz odwiedzić kategorię Rachunkowość.