Sprzedaż spółki z o.o. - Kompleksowy przewodnik

Gdy firma zaczyna generować straty, wspólnicy stają przed wyborem kilku rozwiązań. Jednym z nich, alternatywnym do dokapitalizowania czy likwidacji, jest sprzedaż spółki z o.o.. Choć potocznie mówimy o sprzedaży spółki, w rzeczywistości chodzi o zbycie udziałów. Na czym dokładnie polega ten proces i o czym należy pamiętać, decydując się na takie rozwiązanie?

Na czym polega umowa sprzedaży spółki z o.o.?

Pojęcie "sprzedaż spółki" jest pewnym uproszczeniem. Transakcja ta w istocie sprowadza się do zawarcia umowy zbycia udziałów, określanej również jako umowa sprzedaży udziałów (ang. Share Purchase Agreement, SPA). Zbycie udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wymaga formy pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym. Co istotne, umowa nie musi być sporządzona w formie aktu notarialnego, nawet jeśli w skład majątku spółki wchodzi nieruchomość. Zmiana właściciela dotyczy bowiem udziałów, a nie bezpośrednio aktywów spółki.

Warto podkreślić, że sprzedaż udziałów nie jest tożsama ze zbyciem przedsiębiorstwa. Chociaż wycena udziałów jest zazwyczaj niezbędna, przedmiotem transakcji są prawa korporacyjne, a nie poszczególne składniki majątku spółki.

Jak powinna być skonstruowana umowa sprzedaży udziałów?

Sama umowa zbycia udziałów, choć kluczowa, nie musi być nadmiernie skomplikowana. Do jej podstawowych elementów należą:

• Oznaczenie stron umowy: precyzyjne dane nabywcy i sprzedającego.
• Określenie liczby i wartości nominalnej udziałów: jednoznaczne wskazanie, które udziały są przedmiotem transakcji.
• Wskazanie rodzaju przywileju (jeśli dotyczy): w przypadku udziałów uprzywilejowanych, np. co do głosu lub dywidendy.
• Termin i sposób zapłaty ceny: ustalenie, kiedy i w jaki sposób nabywca zapłaci za udziały.
• Określenie momentu przejścia udziałów na nabywcę: ustalenie daty, od której nabywca staje się formalnym wspólnikiem.

Mimo pozornie prostej struktury umowy, należy pamiętać, że umowa spółki lub przepisy szczególne mogą wprowadzać ograniczenia dotyczące zbywania udziałów. Zawsze warto dokładnie przeanalizować umowę spółki przed przystąpieniem do transakcji.

Jak przebiega sprzedaż udziałów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością?

Kodeks spółek handlowych (k.s.h.) określa podstawową procedurę sprzedaży udziałów, jednak umowa spółki może ją modyfikować. Zgodnie z art. 182 k.s.h., standardowy proces obejmuje:

1. Zgoda zarządu spółki: Zasadniczo, zbycie udziałów wymaga pisemnej zgody zarządu.
2. Zezwolenie sądu rejestrowego: W przypadku braku zgody zarządu, sąd rejestrowy może zezwolić na sprzedaż, jeśli istnieją ważne powody. Spółka ma prawo przedstawić innego nabywcę w terminie wyznaczonym przez sąd.
3. Ustalenie ceny i terminu zapłaty przez sąd: Jeśli strony nie osiągną porozumienia co do ceny i terminu zapłaty, decyzję podejmuje sąd, opierając się na opinii biegłego.

Umowa spółki może również całkowicie zrezygnować z ograniczeń w zbywaniu udziałów. Ważne jest, aby zweryfikować, czy umowa spółki nie przewiduje prawa pierwokupu dla pozostałych wspólników. Jeśli takie prawo istnieje, mogą oni je wykorzystać, co uniemożliwi sprzedaż udziałów innemu nabywcy.

Zawiadomienie zarządu spółki o sprzedaży udziałów

Aby zbycie udziałów było skuteczne również w relacji ze spółką, konieczne jest zawiadomienie zarządu spółki o transakcji. Brak zawiadomienia nie unieważnia samej umowy sprzedaży, ale powoduje, że nabywca nie będzie mógł w pełni wykonywać swoich praw wspólnika wobec spółki.

Ograniczenia zbycia udziałów wynikające z przepisów szczególnych

Sprzedaż udziałów może podlegać ograniczeniom wynikającym z ustaw. Przykładem jest sprzedaż udziałów na rzecz cudzoziemca. Zgodnie z ustawą o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców, transakcja może wymagać zgody ministra spraw wewnętrznych, jeśli w wyniku sprzedaży spółka posiadająca nieruchomość w Polsce stanie się spółką kontrolowaną przez podmiot zagraniczny.

Zgłoszenie sprzedaży spółki do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS)

Po sprzedaży udziałów, zarząd spółki ma obowiązek aktualizacji księgi udziałów oraz zgłoszenia zmian w KRS. Wniosek do KRS można złożyć elektronicznie, za pośrednictwem systemu S24 lub PRS, w zależności od sposobu rejestracji spółki. Zgłoszenia dokonuje aktualny zarząd spółki. Do wniosku należy dołączyć aktualną listę wspólników oraz listę osób uprawnionych do powołania zarządu.

Zgłoszenie zbycia udziałów do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR)

Jeśli nabywca udziałów uzyskuje więcej niż 25% udziałów w spółce, sprzedaż należy zgłosić również do CRBR. Termin na zgłoszenie do KRS wynosi 7 dni od dnia zawiadomienia zarządu, natomiast do CRBR – 14 dni.

Zapłata podatku dochodowego

Sprzedaż udziałów generuje przychód po stronie sprzedającego, który podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Stawka podatku wynosi 19%. Podstawą opodatkowania jest dochód, czyli różnica między przychodem ze sprzedaży a kosztami uzyskania przychodu (wydatkami poniesionymi na nabycie udziałów). Podatek rozlicza się jako PIT (dla osób fizycznych) lub CIT (dla osób prawnych).

Sprzedaż udziałów w spółce z o.o. a podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC)

Nabywca udziałów jest zobowiązany do zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC) w wysokości 1% wartości rynkowej udziałów. Podstawą opodatkowania jest wartość sprzedaży udziałów określona w umowie. Termin na zgłoszenie transakcji do urzędu skarbowego i zapłatę PCC wynosi 14 dni od dnia zawarcia umowy. Zgłoszenie dokonuje się na formularzu PCC-3.

Wymiana zarządu w sprzedawanej spółce z o.o.

Równie istotna jak przejęcie udziałów jest zmiana składu zarządu. Nowy właściciel spółki powinien jak najszybciej dokonać wymiany członków zarządu, aby zapewnić sobie kontrolę nad bieżącym zarządzaniem i reprezentacją spółki. To zarząd odpowiada za zgłaszanie zmian w KRS i innych rejestrach, dlatego aktualizacja składu zarządu jest kluczowa dla prawidłowego funkcjonowania spółki i jej relacji z kontrahentami.

Zaniedbanie wymiany zarządu może skutkować ryzykiem odpowiedzialności sprzedającego za zobowiązania spółki oraz utrudnieniami w zarządzaniu dla kupującego.

Czy sprzedaż spółki jest opodatkowana? Podatkowe aspekty sprzedaży udziałów i OPiO

Zmiany właścicielskie w spółkach są częstym zjawiskiem. Planując sprzedaż lub zakup udziałów, warto dokładnie przeanalizować skutki podatkowe takiej transakcji.

Zgodnie z przepisami, wspólnicy spółek kapitałowych mają swobodę w dysponowaniu udziałami. W przypadku spółek osobowych, zbycie ogółu praw i obowiązków (OPiO) jest możliwe, jeśli umowa spółki to przewiduje. Niezależnie od rodzaju spółki, transakcja sprzedaży rodzi obowiązki podatkowe.

Opodatkowanie sprzedaży udziałów i OPiO

Skutki podatkowe zależą od rodzaju zbywanych praw (udziały/akcje/OPiO) oraz statusu podatkowego spółki (podatnik CIT lub nie). Generalnie:

• Sprzedaż udziałów/akcji/OPiO w spółce CIT: Powstaje dochód z odpłatnego zbycia kapitału. Sprzedający wylicza i płaci 19% PIT/CIT od dochodu (przychód pomniejszony o koszty uzyskania przychodu). W pewnych przypadkach (zwolnienie holdingowe) spółki CIT mogą być zwolnione z podatku, ale pod warunkiem spełnienia szeregu wymogów.
• Sprzedaż OPiO w spółce osobowej niebędącej podatnikiem CIT (osoba fizyczna): Dochód podlega opodatkowaniu według skali podatkowej (12% i 32%). Dotyczy to również sytuacji, gdy bieżące dochody spółki były rozliczane liniowo lub ryczałtem.
• Danina solidarnościowa: Dochody ze sprzedaży udziałów i OPiO osób fizycznych wlicza się do podstawy obliczenia daniny solidarnościowej (4% od nadwyżki ponad 1 mln zł).
• Sprzedaż OPiO w spółce osobowej niebędącej podatnikiem CIT (osoba prawna): Podatek 19% CIT, bez możliwości zwolnienia holdingowego.

VAT a sprzedaż OPiO

Zasadniczo sprzedaż OPiO nie podlega VAT. Wyjątki występują, gdy:

• Posiadacz OPiO uczestniczy w zarządzaniu spółką.
• Sprzedaż OPiO prowadzona jest w ramach działalności maklerskiej/brokerskiej.
• Posiadanie OPiO jest bezpośrednim, stałym i koniecznym rozszerzeniem działalności gospodarczej.

Mimo potencjalnego opodatkowania VAT, sprzedaż OPiO jest zazwyczaj zwolniona z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 40a ustawy o VAT, który dotyczy transakcji związanych z udziałami.

Transakcje z nierezydentami a umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania (UPO)

Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania (UPO) mogą modyfikować zasady opodatkowania sprzedaży udziałów/akcji/OPiO, szczególnie w transakcjach międzynarodowych. Przed transakcją z nierezydentem należy przeanalizować UPO między Polską a krajem rezydencji sprzedającego. Przykładowo, UPO mogą przewidywać opodatkowanie dochodu ze sprzedaży udziałów tylko w kraju rezydencji sprzedającego lub w kraju siedziby spółki, jeśli większość majątku spółki stanowią nieruchomości.

Skutki podatkowe zakupu udziałów lub ogółu praw i obowiązków

Dla nabywcy udziałów/akcji/OPiO nie powstaje dochód do opodatkowania. Nabywca jest jednak zobowiązany do zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC) w wysokości 1% wartości rynkowej nabywanych udziałów, niezależnie od ewentualnego VAT (nawet zwolnionego).

Skutki podatkowe przystąpienia wspólnika do spółki

Przystąpienie do spółki może nastąpić przez zakup udziałów lub przez wniesienie wkładów.

• Spółki osobowe niebędące podatnikami CIT: Wniesienie wkładów nie podlega PIT.
• Spółki będące podatnikami CIT: Wniesienie wkładu niepieniężnego (aportu) na podwyższenie kapitału może podlegać opodatkowaniu PIT/CIT po stronie wnoszącego wkład. Podstawa opodatkowania to wartość wkładu pomniejszona o koszty jego nabycia. W pewnych przypadkach (aport przedsiębiorstwa, ZCP, udziałów/akcji/OPiO) możliwe jest zwolnienie z opodatkowania.
• PCC przy przystąpieniu do spółki: Spółka może być zobowiązana do zapłaty PCC (0,5%) od wartości wkładów do spółki osobowej lub wartości podwyższenia kapitału zakładowego w spółce kapitałowej. Aport przedsiębiorstwa, ZCP lub udziałów innej spółki kapitałowej jest wyłączony z PCC.
• VAT przy aportach: Wniesienie wkładu niepieniężnego przez podatnika VAT do spółki może wiązać się z obowiązkiem zapłaty VAT, z wyjątkiem aportu przedsiębiorstwa, ZCP oraz udziałów/akcji/OPiO.

Podsumowanie

Sprzedaż spółki z o.o., choć w praktyce oznacza zbycie udziałów, jest złożonym procesem wymagającym uwzględnienia aspektów prawnych, proceduralnych i podatkowych. Zarówno sprzedający, jak i kupujący powinni dokładnie przeanalizować umowę spółki, przepisy prawa oraz potencjalne skutki podatkowe transakcji. Warto skonsultować się z doradcą prawnym i podatkowym, aby zapewnić bezpieczeństwo i prawidłowość przeprowadzenia transakcji.

Jeśli chcesz poznać inne artykuły podobne do Sprzedaż spółki z o.o. - Kompleksowy przewodnik, możesz odwiedzić kategorię Księgowość.