Pinkasy: Żydowskie Księgi Pamięci

Pinkasy, znane również jako Żydowskie Księgi Pamięci (Pinkas haKehillot lub Pinkas Ha-kehilot), to wyjątkowe dokumenty historyczne poświęcone żydowskim społecznościom miast i miasteczek Europy Wschodniej, które zostały zniszczone w czasie Holokaustu. Te księgi stanowią wzruszające i bezcenne świadectwo życia żydowskiego przed Zagładą, gromadząc wspomnienia, relacje, dokumenty i zdjęcia, które razem tworzą mozaikę historii i kultury.

Czym są Pinkasy?

Pinkasy to księgi pamięci tworzone przez żydowskich mieszkańców dawnych miejscowości lub ich potomków. Powstawały one z inicjatywy ziomkostw (organizacji skupiających osoby pochodzące z tej samej miejscowości) w Izraelu i innych krajach po zakończeniu II wojny światowej. Ich celem było ocalenie od zapomnienia historii i dziedzictwa społeczności żydowskich, które przestały istnieć w wyniku Holokaustu.

Słowo „pinkas” pochodzi z języka hebrajskiego i oznacza kronikę lub rejestr. W kontekście Żydowskich Ksiąg Pamięci, pinkas nabiera szczególnego znaczenia – staje się kroniką życia całej społeczności, zapisem jej osiągnięć, tradycji, ale także tragedii.

Języki i struktura Pinkasów

Pinkasy pisane są głównie w językach jidysz i hebrajskim, językach, którymi posługiwała się większość Żydów w Europie Wschodniej przed wojną. Niektóre księgi zawierają obie wersje językowe, a czasem dodawane są streszczenia lub spisy treści w języku angielskim, aby uczynić je dostępnymi dla szerszego grona odbiorców.

Typowy Pinkas ma zazwyczaj podobną strukturę, co ułatwia orientację w zgromadzonym materiale. Zazwyczaj rozpoczyna się od wstępu historycznego, który wprowadza czytelnika w kontekst danej miejscowości, jej historii i położenia geograficznego. Następnie księgi te szczegółowo omawiają różne aspekty życia żydowskiej społeczności, takie jak:

• Życie religijne: Opisy synagog, domów modlitwy, szkół religijnych (chederów), rabinów, kantorów, świąt i obyczajów religijnych.
• Życie gospodarcze: Informacje o zawodach, handlu, rzemiośle, przedsiębiorstwach żydowskich, targach i jarmarkach.
• Życie społeczne: Opisy organizacji społecznych, charytatywnych, kulturalnych, sportowych, politycznych, życia codziennego, rodzinnego i towarzyskiego.
• Życie polityczne: Informacje o udziale Żydów w życiu politycznym, organizacjach syjonistycznych, Bundzie i innych ruchach politycznych.
• Życie kulturalne: Opisy teatrów, kin, bibliotek, szkół, prasy żydowskiej, literatury, muzyki, sztuki i tradycji ludowych.
• Topografia: Szczegółowe opisy ulic, budynków, synagog, cmentarzy i innych ważnych miejsc w miejscowości.
• Biografie: Wspomnienia i biografie ważniejszych postaci żydowskich związanych z daną miejscowością – rabinów, lekarzy, nauczycieli, działaczy społecznych, artystów i innych.
• Demografia: Dane demograficzne, spisy ludności, informacje o strukturze wiekowej i zawodowej społeczności.
• Dokumenty i wspomnienia: Reprodukcje dokumentów archiwalnych, listów, pamiętników, relacji świadków, wspomnień ocalałych z Holokaustu.
• Zagłada: Szczegółowy opis zagłady społeczności żydowskiej w czasie Holokaustu, losy poszczególnych osób, getta, deportacje, obozy koncentracyjne, miejsca masowych egzekucji.
• Mapy i zdjęcia: Mapy miejscowości, zdjęcia przedwojenne i powojenne, portrety mieszkańców.

Znaczenie i liczba Pinkasów

Pinkasy są niezwykle cennym źródłem informacji dla historyków, genealogów, badaczy kultury żydowskiej i wszystkich zainteresowanych historią Europy Wschodniej. Stanowią one unikalne świadectwo życia żydowskiego przed Holokaustem, pozwalają poznać bogactwo i różnorodność kultur lokalnych, tradycji i obyczajów. Dokumentują również tragedię Zagłady i upamiętniają ofiary Holokaustu, chroniąc ich pamięć przed zapomnieniem.

Szacuje się, że po II wojnie światowej powstało od 700 do 1000 Pinkasów. Największe zbiory tych ksiąg znajdują się w bibliotekach w Izraelu i Stanach Zjednoczonych. Na przykład, Biblioteka Publiczna w Nowym Jorku posiada około 700 Pinkasów. W Polsce dużą kolekcję Żydowskich Ksiąg Pamięci posiada Żydowski Instytut Historyczny w Warszawie. Większość Pinkasów (około 540 z 700) dotyczy miejscowości położonych w granicach Polski z 1939 roku, co podkreśla ogromne znaczenie Polski jako centrum życia żydowskiego przed Holokaustem.

Wiele Pinkasów zostało przetłumaczonych na język angielski, a część również na język polski, co ułatwia dostęp do tych cennych źródeł historycznych dla szerszego grona odbiorców. Dostępność Pinkasów, zarówno w formie drukowanej, jak i cyfrowej, jest kluczowa dla zachowania pamięci o żydowskich społecznościach Europy Wschodniej i dla edukacji o Holokauście.

Pinkas a Tora i Polski Słownik Judaistyczny

W kontekście żydowskiej tradycji i literatury, warto wspomnieć o Torze, najważniejszej księdze judaizmu. Tora, czyli Pięcioksiąg Mojżesza, stanowi podstawę religii i kultury żydowskiej. Chociaż Pinkasy i Tora pełnią różne funkcje, obie te formy piśmiennictwa są istotne dla zrozumienia historii i dziedzictwa żydowskiego. Tora przekazuje fundamenty wiary i prawa, podczas gdy Pinkasy dokumentują życie konkretnych społeczności w określonym czasie i miejscu.

Z kolei Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) jest cennym narzędziem do poznawania kultury i historii Żydów polskich. Oferuje on dostęp do haseł dotyczących religii, nauki, obyczajów, sztuki, polityki, życia codziennego i gospodarczego, a także biografie wybitnych przedstawicieli świata kultury żydowskiej i polsko-żydowskiej. PSJ, podobnie jak Pinkasy, przyczynia się do zachowania i popularyzacji wiedzy o bogatym dziedzictwie żydowskim w Polsce.

Podsumowanie

Pinkasy, Żydowskie Księgi Pamięci, to niezwykłe dokumenty, które ocalają od zapomnienia historię i dziedzictwo zniszczonych społeczności żydowskich. Są one nie tylko wzruszającym pomnikiem przeszłości, ale także cennym źródłem wiedzy o życiu żydowskim w Europie Wschodniej przed Holokaustem. Ich dostępność i popularyzacja mają kluczowe znaczenie dla zachowania pamięci o Holokauście i dla edukacji przyszłych pokoleń.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Co to są Pinkasy?

Pinkasy to Żydowskie Księgi Pamięci, kroniki poświęcone zniszczonym w czasie Holokaustu żydowskim społecznościom miast i miasteczek Europy Wschodniej.

W jakich językach pisane są Pinkasy?

Głównie w językach jidysz i hebrajskim, czasem z dodatkami w języku angielskim lub polskim.

Co zawierają Pinkasy?

Pinkasy zawierają historię miejscowości, opisy życia religijnego, gospodarczego, społecznego, politycznego i kulturalnego, topografię, biografie, dane demograficzne, dokumenty, wspomnienia i relacje o Zagładzie.

Gdzie można znaleźć Pinkasy?

Największe zbiory Pinkasów znajdują się w bibliotekach w Izraelu, Stanach Zjednoczonych i w Żydowskim Instytucie Historycznym w Warszawie.

Dlaczego Pinkasy są ważne?

Pinkasy są ważne, ponieważ dokumentują życie żydowskie przed Holokaustem, upamiętniają ofiary Zagłady i stanowią cenne źródło wiedzy historycznej i genealogicznej.

Jeśli chcesz poznać inne artykuły podobne do Pinkasy: Żydowskie Księgi Pamięci, możesz odwiedzić kategorię Rachunkowość.