Zasiłek macierzyński w Polsce: Kompletny przewodnik 2025

Narodziny dziecka to wyjątkowy czas w życiu każdej rodziny. W Polsce, aby wesprzeć młodych rodziców w tym okresie, przewidziano zasiłek macierzyński. Jest to świadczenie pieniężne, które ma na celu zapewnienie matce (a w określonych sytuacjach również ojcu) środków finansowych w czasie urlopu związanego z urodzeniem i wychowaniem dziecka. W tym artykule szczegółowo omówimy zasady przyznawania i rozliczania zasiłku macierzyńskiego w 2025 roku, odpowiadając na najczęściej zadawane pytania i rozwiewając wszelkie wątpliwości.

Czym jest zasiłek macierzyński?

Zasiłek macierzyński jest świadczeniem z ubezpieczenia społecznego, przysługującym osobom ubezpieczonym w razie choroby i macierzyństwa. Jego celem jest rekompensata utraconego dochodu w związku z urodzeniem dziecka i koniecznością sprawowania nad nim opieki. Zasiłek macierzyński jest wypłacany za okres urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego. W kontekście macierzyństwa, najczęściej kojarzony jest z urlopem macierzyńskim, który przysługuje matce dziecka.

Komu przysługuje zasiłek macierzyński?

Zgodnie z polskim prawem, zasiłek macierzyński przysługuje:

• Ubezpieczonej matce dziecka, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko.
• Ubezpieczonemu ojcu dziecka w ściśle określonych sytuacjach, takich jak: rezygnacja matki z zasiłku macierzyńskiego, śmierć matki, porzucenie dziecka przez matkę, niezdolność matki do samodzielnej egzystencji.
• Osobom, które przyjęły dziecko na wychowanie i wystąpiły do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia lub przyjęły dziecko na wychowanie w ramach rodziny zastępczej (z wyjątkiem zawodowej rodziny zastępczej).

Kluczowym warunkiem do uzyskania zasiłku macierzyńskiego jest posiadanie ubezpieczenia chorobowego. Osoby zatrudnione na umowę o pracę są objęte tym ubezpieczeniem obowiązkowo. Osoby prowadzące działalność gospodarczą oraz zleceniobiorcy mogą przystąpić do ubezpieczenia chorobowego dobrowolnie.

Wysokość zasiłku macierzyńskiego w 2025 roku

Wysokość zasiłku macierzyńskiego zależy od podstawy wymiaru zasiłku, czyli przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ubezpieczonego. Istnieją różne stawki zasiłku, w zależności od decyzji matki i okresu pobierania świadczenia:

• 100% podstawy wymiaru zasiłku - za okres urlopu macierzyńskiego (20 tygodni) i urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.
• 81,5% podstawy wymiaru zasiłku - jeśli matka złoży wniosek o zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego w pełnym wymiarze w ciągu 21 dni od porodu. W tym przypadku zasiłek w wysokości 81,5% podstawy wymiaru przysługuje przez cały okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego.
• 100% podstawy wymiaru zasiłku za urlop macierzyński i 70% za urlop rodzicielski - standardowa opcja, gdy wniosek o zasiłek w wysokości 81,5% nie zostanie złożony w terminie.
• 100% podstawy wymiaru zasiłku za urlop macierzyński i 60% za urlop rodzicielski - w przypadku, gdy matka spóźni się z wnioskiem o zasiłek rodzicielski.

Przykład obliczania zasiłku macierzyńskiego:

Załóżmy, że średnie miesięczne wynagrodzenie pracownicy wynosi 5000 zł brutto.

• Przy zasiłku 100% - miesięczny zasiłek wyniesie 5000 zł netto (przybliżona kwota netto, zależy od indywidualnych składek).
• Przy zasiłku 81,5% - miesięczny zasiłek wyniesie ok. 4075 zł netto.
• Przy zasiłku 70% - miesięczny zasiłek wyniesie ok. 3500 zł netto.
• Przy zasiłku 60% - miesięczny zasiłek wyniesie ok. 3000 zł netto.

Warto pamiętać, że powyższe kwoty są przybliżone i zależą od indywidualnej sytuacji podatkowej i składek ZUS.

Zasiłek macierzyński na działalności gospodarczej

Osoby prowadzące działalność gospodarczą i opłacające składki na ubezpieczenie chorobowe również mają prawo do zasiłku macierzyńskiego. Wysokość zasiłku zależy od wysokości opłacanej składki na ubezpieczenie chorobowe. Jeśli działalność gospodarcza jest prowadzona przez co najmniej 12 miesięcy przed porodem i opłacana jest podwyższona składka chorobowa, zasiłek macierzyński może wynieść 100% podstawy wymiaru. W przypadku krótszego okresu prowadzenia działalności, zasiłek może być minimalny, stopniowo wzrastając wraz z każdym miesiącem opłacania składek.

Urlop macierzyński - czas trwania

Długość urlopu macierzyńskiego jest ściśle określona przepisami prawa pracy i zależy od liczby dzieci urodzonych podczas jednego porodu:

• 20 tygodni - w przypadku urodzenia jednego dziecka.
• 31 tygodni - w przypadku urodzenia dwojga dzieci.
• 33 tygodni - w przypadku urodzenia trojga dzieci.
• 35 tygodni - w przypadku urodzenia czworga dzieci.
• 37 tygodni - w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci.

Po wykorzystaniu obowiązkowych 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, matka ma prawo zrezygnować z pozostałej części urlopu i przekazać ją ubezpieczonemu ojcu dziecka. Urlop macierzyński może rozpocząć się do 6 tygodni przed przewidywaną datą porodu. Po porodzie urlop macierzyński trwa nieprzerwanie.

Jak złożyć wniosek o zasiłek macierzyński?

Wniosek o zasiłek macierzyński składa się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). W zależności od statusu zatrudnienia, sposób składania wniosku może się różnić:

• Pracownicy zatrudnieni na umowę o pracę: Wniosek o zasiłek macierzyński składa pracodawca. Pracownica powinna dostarczyć pracodawcy niezbędne dokumenty, takie jak skrócony odpis aktu urodzenia dziecka oraz zaświadczenie lekarskie (jeśli urlop macierzyński rozpoczyna się przed porodem).
• Osoby prowadzące działalność gospodarczą: Wniosek o zasiłek macierzyński składa się bezpośrednio do ZUS. Należy dołączyć do niego skrócony odpis aktu urodzenia dziecka, zaświadczenie Z-3b oraz inne dokumenty potwierdzające prawo do zasiłku.
• Osoby bezrobotne: W pewnych sytuacjach, osoby bezrobotne również mogą otrzymać zasiłek macierzyński (tzw. kosiniakowe). Wniosek składa się bezpośrednio do ZUS.

Wymagane dokumenty do wniosku o zasiłek macierzyński:

• Wniosek o zasiłek macierzyński (druk ZUS ZAM).
• Skrócony odpis aktu urodzenia dziecka.
• Zaświadczenie lekarskie o przewidywanej dacie porodu (jeśli urlop macierzyński rozpoczyna się przed porodem).
• Zaświadczenie płatnika składek ZUS Z-3 (w przypadku pracowników) lub ZUS Z-3b (w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą).
• Oświadczenie o wyborze sposobu wypłaty zasiłku.

Kto wypłaca zasiłek macierzyński?

Wypłata zasiłku macierzyńskiego zależy od liczby zatrudnionych w firmie:

• Firmy zatrudniające do 20 osób: Zasiłek macierzyński wypłaca bezpośrednio ZUS.
• Firmy zatrudniające powyżej 20 osób: Zasiłek macierzyński wypłaca pracodawca, a następnie rozlicza się z ZUS-em.

ZUS wypłaca zasiłek macierzyński najpóźniej w ciągu 30 dni od daty złożenia kompletu dokumentów i potwierdzenia prawa do świadczenia.

Zasiłek macierzyński po ustaniu zatrudnienia

Zasiłek macierzyński może przysługiwać również po ustaniu zatrudnienia w określonych sytuacjach, takich jak:

• Wygasnięcie umowy o pracę w dniu porodu.
• Wygasnięcie tytułu ubezpieczenia społecznego w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego.
• Wygasnięcie umowy o pracę w trakcie ciąży wskutek upadłości zakładu pracy.
• Ustalenie, że rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa.
• Urodzenie dziecka w trakcie urlopu wychowawczego.

W takich przypadkach, wniosek o zasiłek macierzyński należy złożyć bezpośrednio do ZUS-u.

Zasiłek macierzyński a urlop wychowawczy i rodzicielski

Po urlopie macierzyńskim, matka może skorzystać z urlopu rodzicielskiego, który jest dodatkowym urlopem związanym z wychowaniem dziecka. Urlop rodzicielski może trwać do 32 tygodni (w przypadku urodzenia jednego dziecka) lub 34 tygodni (w przypadku ciąży mnogiej). Za okres urlopu rodzicielskiego również przysługuje zasiłek macierzyński, jednak w wysokości 70% lub 60% podstawy wymiaru (lub 81,5% za cały okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego, jeśli wniosek zostanie złożony w terminie).

Urlop wychowawczy jest natomiast urlopem bezpłatnym, udzielanym w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Za okres urlopu wychowawczego zasiłek macierzyński nie przysługuje.

Urlop macierzyński a praca

Podczas urlopu macierzyńskiego nie można pracować na etacie u dotychczasowego pracodawcy. Możliwa jest jednak praca na umowę zlecenie lub umowę o dzieło u tego samego pracodawcy, lub praca etatowa u innego pracodawcy. Praca w trakcie urlopu macierzyńskiego nie wpływa na wysokość zasiłku macierzyńskiego.

FAQ - Najczęściej zadawane pytania

Czy zasiłek macierzyński jest opodatkowany?

Tak, zasiłek macierzyński podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Czy podwyżka wynagrodzenia w trakcie urlopu macierzyńskiego wpływa na wysokość zasiłku?

Nie, podwyżka wynagrodzenia w trakcie urlopu macierzyńskiego nie zmienia wysokości zasiłku macierzyńskiego. Zasiłek jest obliczany na podstawie wynagrodzenia z okresu poprzedzającego urlop.

Czy można zrezygnować z części urlopu macierzyńskiego?

Tak, po wykorzystaniu obowiązkowych 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, matka może zrezygnować z pozostałej części i przekazać ją ojcu dziecka.

Co się stanie, jeśli umowa o pracę wygaśnie w trakcie ciąży?

W pewnych sytuacjach, zasiłek macierzyński może przysługiwać również po wygaśnięciu umowy o pracę. Należy skontaktować się z ZUS w celu ustalenia indywidualnej sytuacji.

Gdzie można znaleźć wzór wniosku o zasiłek macierzyński?

Wzory wniosków o zasiłek macierzyński (ZUS ZAM, ZUS Z-3, ZUS Z-3b) są dostępne na stronie internetowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (www.zus.pl).

Podsumowanie

Zasiłek macierzyński jest ważnym świadczeniem wspierającym rodziny w Polsce w okresie narodzin dziecka. Znajomość zasad jego przyznawania, wysokości i procedur ułatwia korzystanie z tego prawa. Mamy nadzieję, że ten artykuł dostarczył wyczerpujących informacji na temat zasiłku macierzyńskiego w 2025 roku. W razie dodatkowych pytań, warto skontaktować się bezpośrednio z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych lub skorzystać z porad specjalistów z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych.

Jeśli chcesz poznać inne artykuły podobne do Zasiłek macierzyński w Polsce: Kompletny przewodnik 2025, możesz odwiedzić kategorię Księgowość.