Model IS-LM: Klucz do zrozumienia makroekonomii

Model IS-LM, skrót od „inwestycje-oszczędności” (IS) i „preferencja płynności-podaż pieniądza” (LM), jest kluczowym modelem makroekonomicznym, który ilustruje interakcję między rynkiem dóbr a rynkiem pieniężnym. Umożliwia zrozumienie, jak te dwa rynki wpływają na siebie nawzajem, kształtując krótkoterminową równowagę w gospodarce.

Czym jest Model IS-LM?

Model IS-LM, wprowadzony po raz pierwszy przez brytyjskiego ekonomistę Johna Hicksa w 1937 roku, stanowi graficzną reprezentację teorii Johna Maynarda Keynesa. Umożliwia wizualizację i analizę zależności między stopami procentowymi a produktem krajowym brutto (PKB), ukazując punkt równowagi, w którym rynek dóbr i rynek pieniężny znajdują się w stanie harmonii. Model ten, choć uproszczony, jest cennym narzędziem dydaktycznym i analitycznym, pomagającym zrozumieć podstawowe mechanizmy makroekonomiczne.

W modelu IS-LM kluczowe zmienne egzogeniczne, czyli zewnętrzne, to płynność, inwestycje i konsumpcja. Płynność jest determinowana przez wielkość i szybkość obiegu podaży pieniądza. Poziomy inwestycji i konsumpcji są natomiast wynikiem decyzji podejmowanych przez indywidualnych aktorów gospodarczych.

Graf modelu IS-LM analizuje relację między produktem (PKB) a stopami procentowymi. Cała gospodarka jest uproszczona do dwóch rynków – rynku dóbr i rynku pieniężnego – a charakterystyka podaży i popytu na tych rynkach kieruje gospodarkę w stronę punktu równowagi.

Charakterystyka Wykresu IS-LM

Wykres IS-LM składa się z dwóch krzywych: IS i LM. Produkt krajowy brutto (PKB) umieszczany jest na osi poziomej, rosnąc w prawo. Stopa procentowa stanowi oś pionową.

Krzywa IS

Krzywa IS (Inwestycje-Oszczędności) przedstawia zbiór wszystkich poziomów stóp procentowych i produktu (PKB), przy których łączne inwestycje (I) równają się łącznym oszczędnościom (S). Krzywa IS ma nachylenie opadające w dół i w prawo. Dlaczego? Ponieważ niższe stopy procentowe zachęcają do większych inwestycji, co z kolei przekłada się na wyższy całkowity produkt (PKB). Gdy stopy procentowe spadają, firmy chętniej zaciągają kredyty na inwestycje, a konsumenci na zakupy na kredyt, co stymuluje produkcję i wzrost PKB.

Krzywa LM

Krzywa LM (Preferencja płynności-Podaż pieniądza) przedstawia zbiór wszystkich poziomów dochodu (PKB) i stóp procentowych, przy których podaż pieniądza równa się popytowi na pieniądz (preferencji płynności). Krzywa LM ma nachylenie wznoszące się, ponieważ wyższe poziomy dochodu (PKB) powodują wzrost popytu na utrzymywanie sald pieniężnych na transakcje. Aby utrzymać równowagę między podażą pieniądza a popytem na płynność, konieczna jest wyższa stopa procentowa. Wyższy dochód oznacza więcej transakcji, co zwiększa zapotrzebowanie na pieniądz. Aby rynek pieniężny pozostał w równowadze, wzrost popytu na pieniądz musi być zrównoważony wzrostem kosztu jego posiadania, czyli stopy procentowej.

Punkt Przecięcia Krzywych IS i LM

Punkt przecięcia krzywych IS i LM wyznacza punkt równowagi stóp procentowych i produktu, w którym rynek pieniężny i realna gospodarka znajdują się w stanie równowagi. Dodatkowe krzywe IS i LM mogą reprezentować różne scenariusze lub punkty w czasie, ilustrując zmiany w równowadze makroekonomicznej pod wpływem różnych czynników.

Przesunięcia i zmiany kształtu krzywych IS i LM, odzwierciedlające zmieniające się preferencje dotyczące płynności, inwestycji i konsumpcji, wpływają na poziomy równowagi dochodu i stóp procentowych. Na przykład, wzrost optymizmu konsumentów (wzrost konsumpcji) przesunie krzywą IS w prawo, prowadząc do wyższego PKB i stóp procentowych w punkcie nowej równowagi.

Ograniczenia Modelu IS-LM

Model IS-LM, mimo swojej użyteczności, spotyka się z krytyką ze strony wielu ekonomistów, w tym keynesistów, ze względu na swoje uproszczenia i nierealistyczne założenia dotyczące makroekonomii. Nie jest w stanie wyjaśnić zjawiska stagflacji, czyli jednoczesnego występowania wysokiego bezrobocia i inflacji. Ponadto, model ten traci na aktualności w kontekście zmian w polityce banków centralnych, które coraz częściej stosują reguły stóp procentowych zamiast celowania w podaż pieniądza.

Sam Hicks, twórca modelu, przyznał później, że jego wady są istotne i że najlepiej sprawdza się on jako „pomoc dydaktyczna, która z czasem powinna zostać zastąpiona czymś lepszym”. Podejmowane są próby modyfikacji i ulepszenia modelu w ramach tzw. „nowych” lub „zoptymalizowanych” ram IS-LM, ale jego podstawowe ograniczenia pozostają.

Model IS-LM jest ograniczonym narzędziem polityki gospodarczej, ponieważ nie wyjaśnia szczegółowo, jak powinny być formułowane polityki podatkowe i wydatkowe. Ma niewiele do powiedzenia na temat inflacji, oczekiwań racjonalnych czy rynków międzynarodowych, chociaż późniejsze modele próbują uwzględnić te aspekty. Model ten ignoruje również formowanie kapitału i produktywność pracy.

Czy Model IS-LM Jest Rzeczywiście Używany?

Model IS-LM znajduje ograniczone zastosowanie jako uproszczenie, które umożliwia szybkie podejmowanie decyzji. Ze względu na swoją prostotę nie jest przydatny do formułowania szczegółowych polityk podatkowych lub wydatkowych. Nawet jego twórca, John Hicks, nazwał go „pomocą dydaktyczną” i przewidywał, że z czasem zostanie zastąpiony czymś bardziej zaawansowanym. Jednak wciąż pozostaje popularnym narzędziem edukacyjnym do wprowadzenia w podstawy makroekonomii.

Dlaczego Krzywa LM Ma Nachylenie Wznoszące?

Krzywa LM ma nachylenie wznoszące, ponieważ wyższy produkt krajowy brutto (PKB) powoduje większy popyt na utrzymywanie pieniądza na transakcje. To z kolei podnosi stopy procentowe, aby podaż pieniądza i płynność mogły pozostać w równowadze. Wzrost aktywności gospodarczej generuje więcej transakcji, co zwiększa zapotrzebowanie na gotówkę. Aby utrzymać rynek pieniężny w równowadze, przy zwiększonym popycie na pieniądz, musi wzrosnąć jego „cena”, czyli stopa procentowa.

Kto Opracował Model IS-LM?

Brytyjski ekonomista John Hicks opracował model IS-LM w 1936 roku, opierając się na teoriach opublikowanych zaledwie kilka miesięcy wcześniej przez innego brytyjskiego ekonomistę, Johna Maynarda Keynesa.

Podsumowanie

Model IS-LM jest narzędziem służącym do badania interakcji między rynkiem dóbr a rynkiem pieniężnym. Przedstawia krótkoterminowy punkt równowagi między stopami procentowymi a produktem, a jego trzema zmiennymi są płynność, inwestycje i konsumpcja.

Ponieważ jest to urządzenie bardzo uproszczone, jest przydatne tylko wtedy, gdy trzeba podjąć szybkie decyzje, ponieważ brakuje mu wyrafinowania niezbędnego do ustalania polityk podatkowych i wydatkowych. Mimo swoich ograniczeń, model IS-LM pozostaje ważnym narzędziem w nauczaniu makroekonomii, pomagając zrozumieć podstawowe relacje między rynkami i zmiennymi makroekonomicznymi.

Jeśli chcesz poznać inne artykuły podobne do Model IS-LM: Klucz do zrozumienia makroekonomii, możesz odwiedzić kategorię Rachunkowość.