Księgowanie sprzedaży złomu: Poradnik krok po kroku

Sprzedaż złomu, choć często postrzegana jako marginalna działalność, w wielu przedsiębiorstwach stanowi istotne źródło przychodów. Prawidłowe księgowanie sprzedaży złomu jest kluczowe dla zachowania zgodności z przepisami podatkowymi i rachunkowymi. W niniejszym artykule kompleksowo omówimy zasady księgowania sprzedaży złomu, zarówno tego pochodzącego z odpadów produkcyjnych, jak i z likwidacji środków trwałych. Wyjaśnimy, jak prawidłowo rozliczyć podatek VAT, podatek dochodowy, a także jakie obowiązki ewidencyjne ciążą na sprzedawcy.

Sprzedaż złomu a przychody przedsiębiorstwa

Pierwszym krokiem w księgowaniu sprzedaży złomu jest prawidłowe zaklasyfikowanie przychodu. W zależności od charakteru złomu, przychód ten może być zaliczony do różnych kategorii:

• Przychody ze sprzedaży produktów: Dotyczy to sytuacji, gdy złom powstaje w procesie produkcyjnym jako odpad i jest regularnie sprzedawany. Przykładowo, firma produkująca elementy metalowe sprzedaje odpady metalowe powstałe podczas produkcji. W takim przypadku sprzedaż złomu jest traktowana jako sprzedaż uboczna produktów i wykazywana w przychodach ze sprzedaży.
• Pozostałe przychody operacyjne: Ta kategoria obejmuje sprzedaż złomu pochodzącego z likwidacji środków trwałych, np. sprzedaż na złom zużytego samochodu firmowego, maszyn czy urządzeń. Jest to działalność o charakterze incydentalnym, niezwiązana bezpośrednio z podstawową działalnością operacyjną przedsiębiorstwa.

Wybór odpowiedniej kategorii przychodów ma znaczenie dla prezentacji danych finansowych w sprawozdaniu finansowym, a także dla analizy rentowności przedsiębiorstwa.

Sprzedaż złomu środków trwałych a VAT

Rozliczenie podatku VAT od sprzedaży złomu środków trwałych jest kwestią bardziej złożoną i zależy od kilku czynników. Kluczowe znaczenie ma tutaj mechanizm odwrotnego obciążenia oraz obowiązkowy split payment.

Odwrotne obciążenie VAT

Sprzedaż złomu, w tym złomu środków trwałych, może podlegać odwrotnemu obciążeniu VAT. Oznacza to, że to nabywca, a nie sprzedawca, jest zobowiązany do rozliczenia podatku VAT należnego z tytułu transakcji. Mechanizm odwrotnego obciążenia ma zastosowanie, jeśli łącznie spełnione są następujące warunki:

1. Przedmiotem transakcji jest złom, który kwalifikuje się jako towar wymieniony w załączniku nr 11 do ustawy o VAT (m.in. odpady i surowce wtórne metalowe, w tym wraki przeznaczone do złomowania).
2. Dostawa nie jest objęta zwolnieniem z VAT (np. zwolnieniem dla małych przedsiębiorców).
3. Nabywca jest czynnym podatnikiem VAT.
4. Sprzedawca jest czynnym podatnikiem VAT.

Jeżeli wszystkie powyższe warunki są spełnione, na fakturze sprzedaży złomu nie wykazuje się stawki i kwoty podatku VAT, lecz umieszcza się adnotację „odwrotne obciążenie”. W deklaracji VAT sprzedawca wykazuje taką sprzedaż w pozycji dotyczącej dostaw towarów i usług, dla których podatnikiem jest nabywca (np. pozycja C.31 w deklaracji VAT-7). Dodatkowo, w przypadku sprzedaży objętej odwrotnym obciążeniem, sprzedawca jest zobowiązany do złożenia informacji podsumowującej VAT-27.

Przykład: Firma ABC, czynny podatnik VAT, sprzedaje na złom samochód ciężarowy, który był środkiem trwałym. Nabywcą jest firma Złomex, czynny podatnik VAT, zajmująca się skupem złomu. Sprzedaż ta podlega odwrotnemu obciążeniu VAT.

Brak odwrotnego obciążenia VAT

Jeżeli którykolwiek z warunków zastosowania odwrotnego obciążenia nie jest spełniony (np. nabywca nie jest czynnym podatnikiem VAT), sprzedaż złomu podlega opodatkowaniu VAT na zasadach ogólnych, czyli sprzedawca nalicza podatek VAT według właściwej stawki krajowej (najczęściej 23%).

Split payment (Mechanizm podzielonej płatności)

Od 1 listopada 2019 roku sprzedaż złomu, znajdującego się w załączniku nr 15 do ustawy o VAT (towary wrażliwe), może podlegać obowiązkowemu mechanizmowi podzielonej płatności (MPP), jeśli wartość brutto faktury przekracza 15.000 zł. Złom, w tym wraki środków trwałych przeznaczonych do złomowania, jest wymieniony w załączniku nr 15.

Oznacza to, że jeżeli sprzedaż złomu środka trwałego spełnia łącznie dwa warunki:

1. Towar znajduje się w załączniku nr 15 do ustawy o VAT (złom).
2. Wartość brutto transakcji przekracza 15.000 zł.

Nabywca jest zobowiązany do zapłaty za fakturę z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności. Na fakturze sprzedaży w takim przypadku należy umieścić adnotację „mechanizm podzielonej płatności”.

GTU_05 – oznaczenie JPK_V7

Niezależnie od wartości transakcji i zastosowania MPP, sprzedaż złomu (odpadów z pozycji 79-91 załącznika nr 15 do ustawy o VAT) musi być oznaczona w JPK_V7 kodem GTU_05. Obowiązek stosowania oznaczeń GTU obowiązuje od 1 października 2020 roku.

Sprzedaż złomu środków trwałych a podatek dochodowy

Przychód ze sprzedaży złomu środków trwałych stanowi przychód z działalności gospodarczej i podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym na zasadach ogólnych lub ryczałtem ewidencjonowanym.

Księga Przychodów i Rozchodów (KPiR)

W przypadku przedsiębiorców prowadzących KPiR, przychód ze sprzedaży złomu środków trwałych wykazuje się w kolumnie 8 „Pozostałe przychody”. Datą powstania przychodu jest dzień wydania rzeczy (złomu), nie później niż dzień wystawienia faktury lub uregulowania należności.

Koszty uzyskania przychodów przy sprzedaży złomu środka trwałego stanowią:

• Wartość początkowa środka trwałego pomniejszona o sumę dotychczasowych odpisów amortyzacyjnych (niezamortyzowana część wartości środka trwałego).
• Pozostałe odpisy amortyzacyjne, które nie zostały jeszcze zaliczone do kosztów. W momencie sprzedaży złomu, pozostałe odpisy amortyzacyjne mogą zostać jednorazowo zaliczone do kosztów uzyskania przychodów i są wykazywane w kolumnie 13 „Pozostałe wydatki” KPiR.

Przykład: Przedsiębiorca sprzedaje na złom komputer firmowy o wartości początkowej 5000 zł. Dotychczas dokonano odpisów amortyzacyjnych na kwotę 4000 zł. Pozostała wartość nieamortyzowana wynosi 1000 zł, a pozostałe do odpisania odpisy amortyzacyjne to 1000 zł. Przychód ze sprzedaży złomu wynosi 200 zł. W KPiR przedsiębiorca wykaże: przychód 200 zł w kolumnie 8, a koszty 1000 zł (niezamortyzowana wartość) + 1000 zł (pozostałe odpisy amortyzacyjne) = 2000 zł w kolumnie 13. W tym przypadku sprzedaż złomu generuje stratę podatkową.

Ryczałt ewidencjonowany

Przedsiębiorcy opodatkowani ryczałtem ewidencjonowanym wykazują przychód ze sprzedaży złomu środków trwałych w Ewidencji przychodów i opodatkowują go 3% stawką ryczałtu, niezależnie od stawki ryczałtu właściwej dla głównej działalności.

Sprzedaż złomu przez nievatowca

Przedsiębiorca zwolniony z VAT (nievatowiec) również może sprzedawać złom środków trwałych. Taka sprzedaż nie pozbawia go prawa do zwolnienia z VAT, ponieważ sprzedaż środków trwałych nie jest wymieniona w katalogu czynności wyłączających ze zwolnienia podmiotowego. Sprzedaż złomu przez nievatowca dokumentuje się rachunkiem lub fakturą bez VAT, na której można umieścić podstawę zwolnienia z VAT (art. 113 ustawy o VAT).

Dokumentowanie sprzedaży złomu

Sprzedaż złomu środków trwałych co do zasady dokumentuje się fakturą VAT (z wyjątkiem sprzedaży przez nievatowca). W przypadku sprzedaży osobie fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej można wystawić umowę kupna-sprzedaży, szczególnie jeśli środek trwały został wcześniej wycofany z działalności na cele prywatne i sprzedawany jest po upływie 6 lat od wycofania (wtedy sprzedaż nie generuje przychodu podatkowego).

Podsumowanie

Księgowanie sprzedaży złomu, choć na pierwszy rzut oka wydaje się proste, wymaga uwzględnienia specyficznych regulacji dotyczących VAT, podatku dochodowego oraz obowiązków ewidencyjnych. Kluczowe jest prawidłowe zaklasyfikowanie przychodu, określenie zasad opodatkowania VAT (odwrotne obciążenie, split payment), właściwe ujęcie kosztów w KPiR oraz poprawne dokumentowanie transakcji. Znajomość tych zasad pozwoli uniknąć błędów i zapewnić prawidłowe rozliczenie sprzedaży złomu w przedsiębiorstwie.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Czy sprzedaż złomu zawsze podlega odwrotnemu obciążeniu VAT?

Nie, odwrotne obciążenie VAT ma zastosowanie tylko wtedy, gdy spełnione są wszystkie warunki wymienione w artykule, m.in. nabywca i sprzedawca muszą być czynnymi podatnikami VAT, a przedmiotem transakcji musi być złom wymieniony w załączniku nr 11 do ustawy o VAT.

Co zrobić, jeśli nabywca złomu nie jest podatnikiem VAT?

W takim przypadku sprzedaż złomu podlega opodatkowaniu VAT na zasadach ogólnych, a sprzedawca nalicza podatek VAT według właściwej stawki krajowej (najczęściej 23%).

Czy sprzedaż złomu przez nievatowca jest opodatkowana?

Sprzedaż złomu przez przedsiębiorcę zwolnionego z VAT nie jest opodatkowana VAT, o ile mieści się w limicie zwolnienia podmiotowego. Przychód ze sprzedaży złomu podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym na zasadach ogólnych lub ryczałtem.

Jak oznaczyć sprzedaż złomu w JPK_V7?

Sprzedaż złomu (odpadów z pozycji 79-91 załącznika nr 15 do ustawy o VAT) należy oznaczyć w JPK_V7 kodem GTU_05, niezależnie od wartości transakcji.

Czy odpisy amortyzacyjne środka trwałego sprzedanego na złom stanowią koszt?

Tak, pozostałe odpisy amortyzacyjne środka trwałego sprzedanego na złom mogą zostać jednorazowo zaliczone do kosztów uzyskania przychodów w dacie sprzedaży i wykazane w kolumnie 13 „Pozostałe wydatki” KPiR.

Jeśli chcesz poznać inne artykuły podobne do Księgowanie sprzedaży złomu: Poradnik krok po kroku, możesz odwiedzić kategorię Księgowość.