Wymagania etyczne dotyczące audytu

Audyt, kluczowy element wiarygodności finansowej, nie może istnieć bez solidnych fundamentów etycznych. Wymagania etyczne dotyczące audytu są nie tylko zbiorem zasad, ale przede wszystkim gwarancją uczciwości i rzetelności procesu audytorskiego. Bez nich, zaufanie do sprawozdań finansowych i całego systemu gospodarczego byłoby poważnie zagrożone. W tym artykule przyjrzymy się bliżej tym wymogom, ich znaczeniu i praktycznemu zastosowaniu w pracy audytora.

Fundamentalne zasady etyczne w audycie

Podstawą etyki zawodowej każdego audytora są fundamentalne zasady, które regulują wszystkie usługi świadczone przez księgowych w praktyce publicznej. Zasady te, określone przez Międzynarodową Radę Standardów Etyki dla Księgowych (IESBA), stanowią kompas moralny dla audytorów na całym świecie. Do najważniejszych z nich należą:

• Uczciwość: Audytor powinien być prawdomówny i rzetelny we wszystkich relacjach zawodowych i biznesowych. Uczciwość oznacza postępowanie w sposób uczciwy i otwarty, bez ukrytych motywacji.
• Obiektywizm: Audytor musi zachować bezstronność i niezależność osądu. Obiektywizm wymaga unikania konfliktów interesów i wpływu osób trzecich, które mogłyby zakłócić profesjonalny osąd. Audytor powinien działać w sposób wolny od uprzedzeń i stronniczości.
• Kompetencje zawodowe i należyta staranność: Audytor ma obowiązek utrzymywać wysoki poziom wiedzy i umiejętności zawodowych, a także działać z należytą starannością i zgodnie z obowiązującymi standardami. Oznacza to ciągłe doskonalenie zawodowe i świadome stosowanie aktualnej wiedzy w praktyce. Należyta staranność obejmuje również dokładne planowanie i realizację audytu.
• Poufność: Audytor jest zobowiązany do zachowania tajemnicy informacji uzyskanych w trakcie wykonywania usług zawodowych. Poufność jest kluczowa dla budowania zaufania między audytorem a klientem. Informacje poufne mogą być ujawnione tylko w określonych sytuacjach, np. gdy wymaga tego prawo lub gdy klient wyrazi na to zgodę.
• Profesjonalne zachowanie: Audytor powinien postępować w sposób godny zaufania i unikać zachowań, które mogłyby zdyskredytować zawód księgowego. Profesjonalne zachowanie obejmuje przestrzeganie przepisów prawa, regulacji zawodowych oraz unikanie działań, które mogłyby negatywnie wpłynąć na reputację zawodu.
• Standardy techniczne: Audytor musi przestrzegać obowiązujących standardów zawodowych i technicznych podczas wykonywania usług audytorskich. Standardy te określają sposób przeprowadzania audytu i zapewniają jego jakość i spójność.

Niezależność audytora - fundament zaufania

Niezależność jest absolutnie kluczowym elementem etyki audytorskiej. Bez niezależności, audyt traci swoją wiarygodność i staje się bezużyteczny. Niezależność audytora oznacza, że jest on wolny od wpływów, które mogłyby zakłócić jego obiektywny osąd i bezstronność w procesie audytu. Niezależność można podzielić na dwa aspekty:

• Niezależność umysłu: Stan umysłu, który pozwala na wyrażanie opinii bez wpływu czynników, które mogłyby zagrozić profesjonalnemu osądowi, pozwalając jednostce działać uczciwie, zachować obiektywizm i sceptycyzm zawodowy.
• Niezależność w wyglądzie (pozorna): Unikanie faktów i okoliczności, które dla osoby trzeciej, posiadającej odpowiednią wiedzę, mogłyby podważyć uczciwość, obiektywizm lub sceptycyzm zawodowy firmy lub członka zespołu wykonującego audyt. Innymi słowy, chodzi o to, aby nie tylko być niezależnym, ale również być postrzeganym jako niezależny.

Zagrożenia dla niezależności mogą przybierać różne formy, w tym:

• Zagrożenie własnego interesu: Pojawia się, gdy audytor lub firma audytorska ma interes finansowy lub inny interes, który mógłby wpłynąć na ich osąd. Przykładem może być sytuacja, gdy firma audytorska jest również znaczącym inwestorem w audytowanej jednostce.
• Zagrożenie samokontroli: Występuje, gdy audytor musi oceniać własną pracę lub pracę wykonaną przez firmę audytorską. Na przykład, gdy firma audytorska świadczyła usługi doradcze dla klienta, a następnie jest odpowiedzialna za audyt sprawozdań finansowych tego klienta.
• Zagrożenie reprezentowania klienta: Pojawia się, gdy audytor reprezentuje klienta w sporze lub działa w jego imieniu. Na przykład, gdy audytor staje się adwokatem klienta w sprawie podatkowej.
• Zagrożenie bliskości: Wynika z długotrwałych relacji między audytorem a klientem lub z bliskich relacji osobistych. Długotrwała współpraca może prowadzić do nadmiernej ufności i utraty sceptycyzmu zawodowego.
• Zagrożenie zastraszenia: Pojawia się, gdy audytor jest zastraszany lub wywierana jest na niego presja, aby wpłynąć na jego osąd. Na przykład, gdy kierownictwo audytowanej jednostki grozi zerwaniem umowy z firmą audytorską, jeśli opinia audytora nie będzie pozytywna.

Aby minimalizować zagrożenia dla niezależności, stosuje się środki ochronne. Mogą one obejmować:

• Rotację kluczowych partnerów: Regularna zmiana partnerów odpowiedzialnych za audyt danego klienta, co pomaga zapobiegać zagrożeniu bliskości.
• Niezależny przegląd: Przegląd kluczowych osądów i decyzji audytorskich przez niezależnego partnera lub osobę z zewnątrz firmy audytorskiej.
• Polityki i procedury firmy audytorskiej: Wdrożenie wewnętrznych zasad i procedur, które promują niezależność i etyczne postępowanie.
• Konsultacje z organami regulacyjnymi: W przypadku wątpliwości, firma audytorska może skonsultować się z organami regulacyjnymi w celu uzyskania wytycznych dotyczących niezależności.

Obiektywizm w audycie i konflikty interesów

Obiektywizm, jak już wspomniano, jest kluczową zasadą etyczną w audycie. Audytor musi być bezstronny i niezależny w swoim osądzie, unikając konfliktów interesów. Konflikt interesów pojawia się, gdy audytor świadczy usługi dla klientów, których interesy są sprzeczne lub gdy klienci są w sporze ze sobą w odniesieniu do danej sprawy lub transakcji.

Przykładem konfliktu interesów może być sytuacja, gdy firma audytorska świadczy usługi audytorskie dla dwóch konkurujących ze sobą firm z tej samej branży. W takim przypadku, audytor może stanąć w obliczu dylematu, jak zachować poufność informacji obu klientów i jednocześnie zapewnić obiektywny audyt.

Aby zarządzać konfliktami interesów, firmy audytorskie powinny wdrożyć odpowiednie procedury identyfikacji i oceny konfliktów interesów oraz stosować środki ochronne, takie jak:

• Ujawnienie konfliktu interesów klientom i uzyskanie ich zgody na kontynuację usług.
• Utworzenie oddzielnych zespołów audytorskich dla klientów, których interesy są sprzeczne.
• Wykluczenie się z świadczenia usług dla jednego z klientów, jeśli konflikt interesów jest nie do pogodzenia.

Specyfika wymogów etycznych w Wielkiej Brytanii - Standard Etyczny FRC

W Wielkiej Brytanii, do audytów jednostek interesu publicznego (PIE) stosuje się Standard Etyczny Rady ds. Sprawozdawczości Finansowej (FRC). Standard ten obejmuje nie tylko audyty i przeglądy sprawozdań finansowych, ale także inne usługi assurance, takie jak raporty księgowe sporządzane zgodnie ze Standardami Sprawozdawczości Inwestycyjnej. Standard Etyczny FRC jest bardziej rygorystyczny niż ogólne wymogi etyczne i nakłada dodatkowe obowiązki na firmy audytorskie i audytorów.

Standard Etyczny FRC koncentruje się szczególnie na niezależności audytora i wprowadza bardziej szczegółowe regulacje dotyczące:

• Rotacji partnerów: Standard FRC wprowadza obowiązkową rotację partnerów odpowiedzialnych za audyt PIE co 5 lat, a partnera przeglądającego co 7 lat.
• Zakazu świadczenia określonych usług niebędących audytem: Standard FRC zakazuje firmom audytorskim świadczenia pewnych usług niebędących audytem dla audytowanych PIE, aby uniknąć zagrożeń dla niezależności.
• Opłat za audyt: Standard FRC reguluje kwestie opłat za audyt, aby zapobiec sytuacji, w której opłaty byłyby zbyt niskie i mogłyby wpłynąć na jakość audytu.

Różnice w wymogach etycznych dla audytu finansowego i innych usług assurance

Warto zauważyć, że wymogi etyczne dotyczące niezależności mogą się różnić w zależności od rodzaju usługi assurance. Chociaż ogólne zasady etyczne, takie jak uczciwość i obiektywizm, obowiązują we wszystkich usługach assurance, to wymogi dotyczące niezależności mogą być mniej rygorystyczne dla usług assurance innych niż audyt finansowy.

Na przykład, w przypadku usług assurance innych niż audyt finansowy, zakres osób w firmie audytorskiej, które są uważane za członków zespołu assurance i podlegają wymogom niezależności, może być węższy niż w przypadku zespołu audytu finansowego. Oznacza to, że pewne relacje lub okoliczności, które stanowiłyby naruszenie niezależności w audycie finansowym, mogą być dopuszczalne w przypadku innych usług assurance, o ile nie są związane z przedmiotem usługi assurance.

Niemniej jednak, audytor świadczący usługi assurance inne niż audyt finansowy, nadal musi dokładnie rozważyć kwestię niezależności i upewnić się, że nie występują zagrożenia, które mogłyby wpłynąć na jego obiektywność. Fakt, że audytor spełnia wymogi niezależności dla audytu finansowego, nie oznacza automatycznie, że spełnia również wymogi niezależności dla innych usług assurance. Należy przeprowadzić odrębną ocenę niezależności specyficzną dla danej usługi assurance.

Zagrożenie bliskości i rotacja zespołu audytorskiego

Zagrożenie bliskości, wynikające z długotrwałej współpracy z klientem, jest istotnym aspektem etyki audytorskiej. Długotrwałe relacje mogą prowadzić do nadmiernej ufności, utraty sceptycyzmu zawodowego i osłabienia niezależności umysłu. Aby minimalizować to zagrożenie, wprowadza się mechanizmy rotacji zespołu audytorskiego, szczególnie na stanowiskach kierowniczych.

Chociaż nie ma uniwersalnych, sztywno ustalonych okresów rotacji dla wszystkich usług assurance, to w przypadku audytów jednostek interesu publicznego (PIE), Standard Etyczny FRC w Wielkiej Brytanii, jak wspomniano, wprowadza obowiązkową rotację partnerów. W przypadku innych usług assurance, decyzja o rotacji zespołu i częstotliwości rotacji zależy od oceny zagrożenia bliskości i zastosowania odpowiednich środków ochronnych.

Usługi assurance inne niż finansowe i niezależność

Jak już wspomniano, wymogi dotyczące niezależności dla usług assurance innych niż finansowe są zazwyczaj postrzegane jako mniej rygorystyczne niż dla audytu sprawozdań finansowych. Jednak audytorzy nie mogą zakładać, że jeśli spełnili wymogi niezależności dla audytu sprawozdań finansowych, to automatycznie spełniają również wymogi niezależności dla usług assurance innych niż finansowe.

Należy przeprowadzić odrębną ocenę niezależności, specyficzną dla danej usługi assurance innej niż finansowa. Ocena ta powinna uwzględniać specyfikę przedmiotu usługi assurance, potencjalne zagrożenia dla niezależności i odpowiednie środki ochronne. Na przykład, w przypadku usług assurance dotyczących systemów kontroli wewnętrznej, należy ocenić, czy firma audytorska nie świadczyła wcześniej usług doradczych w zakresie projektowania tych systemów, co mogłoby stanowić zagrożenie samokontroli.

Ponadto, jeśli audytor jest również audytorem sprawozdań finansowych klienta, świadczenie usług assurance innych niż audyt finansowy stanowi usługę niebędącą audytem, której konsekwencje dla niezależności audytu finansowego również należy rozważyć. Może to wymagać zastosowania dodatkowych środków ochronnych, aby zapewnić, że świadczenie usług assurance innych niż finansowe nie wpłynie negatywnie na niezależność audytu sprawozdań finansowych.

Podsumowanie

Wymagania etyczne dotyczące audytu są nieodzowne dla zapewnienia wiarygodności i rzetelności procesu audytorskiego. Fundamentalne zasady etyczne, niezależność, obiektywizm, kompetencje zawodowe, poufność i profesjonalne zachowanie stanowią fundament zaufania do zawodu audytora. Przestrzeganie tych wymogów jest nie tylko obowiązkiem audytora, ale także kluczowym elementem stabilności i funkcjonowania całego systemu gospodarczego. Audytorzy muszą stale dążyć do zachowania najwyższych standardów etycznych, aby sprostać oczekiwaniom społeczeństwa i utrzymać zaufanie do swojej profesji.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Jakie są konsekwencje naruszenia zasad etyki przez audytora?

Konsekwencje naruszenia zasad etyki mogą być poważne i obejmować sankcje dyscyplinarne ze strony organizacji zawodowych, utratę licencji audytora, a nawet odpowiedzialność prawną. Naruszenie etyki może również negatywnie wpłynąć na reputację audytora i firmy audytorskiej.

Kto kontroluje przestrzeganie zasad etyki przez audytorów?

Przestrzeganie zasad etyki jest kontrolowane przez różne organy, w tym organizacje zawodowe audytorów, organy regulacyjne nadzoru audytorskiego oraz sądy. Klienci i opinia publiczna również odgrywają ważną rolę w monitorowaniu etycznego postępowania audytorów.

Czy wymogi etyczne różnią się w zależności od kraju?

Chociaż fundamentalne zasady etyczne są uniwersalne i oparte na międzynarodowych standardach IESBA, to szczegółowe regulacje i standardy etyczne mogą się różnić w poszczególnych krajach. Na przykład, Standard Etyczny FRC w Wielkiej Brytanii wprowadza dodatkowe wymogi w stosunku do ogólnych zasad etycznych.

Jakie środki ochronne można zastosować, aby zapewnić niezależność audytora?

Środki ochronne mogą obejmować rotację partnerów, niezależny przegląd, polityki i procedury firmy audytorskiej, konsultacje z organami regulacyjnymi oraz ujawnienie konfliktów interesów klientom.

Czy audytor może świadczyć usługi doradcze dla klienta, którego audytuje?

Świadczenie usług doradczych dla klienta, którego audytuje, może stanowić zagrożenie dla niezależności audytora, zwłaszcza zagrożenie samokontroli. Wiele regulacji etycznych ogranicza lub zakazuje świadczenia pewnych usług niebędących audytem dla klientów audytowanych, szczególnie jednostek interesu publicznego. Dopuszczalność świadczenia usług doradczych zależy od rodzaju usług, charakteru klienta i oceny zagrożeń dla niezależności oraz zastosowania odpowiednich środków ochronnych.

Jeśli chcesz poznać inne artykuły podobne do Wymagania etyczne dotyczące audytu, możesz odwiedzić kategorię Audyt.