Czym jest system audytu EMAS?

System audytu EMAS, czyli System Ekozarządzania i Audytu, to dobrowolne narzędzie Unii Europejskiej, przeznaczone dla organizacji pragnących doskonalić swoje wyniki środowiskowe. Jest to prestiżowy certyfikat, który potwierdza zaangażowanie firmy w ochronę środowiska i zrównoważony rozwój. W dzisiejszym świecie, gdzie świadomość ekologiczna konsumentów i partnerów biznesowych stale rośnie, posiadanie certyfikatu EMAS może znacząco podnieść konkurencyjność przedsiębiorstwa.

Podstawa prawna systemu EMAS

Podstawą prawną dla systemu EMAS jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 1221/2009 z dnia 25 listopada 2009 r. w sprawie dobrowolnego udziału organizacji w systemie ekozarządzania i audytu (Eco-Management and Audit Scheme - EMAS). To kluczowy dokument, który określa ramy prawne i wymagania dla organizacji chcących przystąpić do systemu. W Polsce, funkcjonowanie EMAS jest dodatkowo regulowane przez ustawę z dnia 15 lipca 2011 r. o krajowym systemie ekozarządzania i audytu (Dz.U. Nr 178, poz. 1060). Ta ustawa dostosowuje przepisy unijne do polskich realiów i precyzuje rolę poszczególnych organów krajowych w systemie EMAS.

Kto tworzy krajowy system EMAS w Polsce?

W Polsce, krajowy system ekozarządzania i audytu (EMAS) tworzą następujące organy:

• Minister właściwy do spraw klimatu – pełni rolę organu prowadzącego politykę w zakresie rozwoju systemu EMAS w Polsce oraz współpracuje z organami Unii Europejskiej w tym obszarze.
• Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska – odpowiedzialny za rejestrację organizacji w systemie EMAS w Polsce i prowadzenie rejestru EMAS.
• Polskie Centrum Akredytacji (PCA) – jest organem akredytującym weryfikatorów środowiskowych EMAS, czyli jednostki uprawnione do oceny zgodności organizacji z wymaganiami EMAS.

Istotne zmiany w rozporządzeniu EMAS

System EMAS, podobnie jak inne systemy zarządzania, podlega ewolucji i aktualizacji. Komisja Europejska zaktualizowała załączniki I, II oraz III do rozporządzenia (WE) 1221/2009 EMAS. Te zmiany miały na celu dostosowanie systemu do najnowszych standardów i wyzwań w obszarze zarządzania środowiskowego. Organizacje zarejestrowane w systemie EMAS miały obowiązek dostosowania się do nowych wymagań do 14 września 2018 roku. Był to istotny termin, ponieważ niedotrzymanie go mogło skutkować wykluczeniem z rejestru EMAS.

Zmiany w załącznikach były znaczące, ponieważ dotyczyły kluczowych aspektów systemów zarządzania środowiskowego, w tym dostosowania wymagań EMAS do nowej normy ISO 14001:2015. Nowa norma ISO 14001 wprowadziła szereg zmian, które znalazły odzwierciedlenie w zaktualizowanych załącznikach EMAS. Dla organizacji oznaczało to konieczność ponownej analizy swoich systemów zarządzania środowiskowego i wprowadzenia odpowiednich modyfikacji.

Proces rejestracji w systemie EMAS

Proces dostosowania się do wymagań EMAS jest złożony i wymaga zaangażowania całej organizacji. Kluczowe jest pełne zaangażowanie kierownictwa i pracowników. Wdrożenie i utrzymywanie skutecznego systemu zarządzania środowiskowego (SZŚ) jest warunkiem koniecznym do uzyskania rejestracji EMAS. System zarządzania środowiskowego musi spełniać określone wymagania, a standardem zaadaptowanym na potrzeby EMAS jest norma ISO 14001. Organizacje posiadające certyfikat ISO 14001 mają ułatwioną drogę do uzyskania rejestracji EMAS, ponieważ wiele wymagań pokrywa się.

Nowe obowiązki dla organizacji zarejestrowanych w EMAS

Wraz z aktualizacją rozporządzenia EMAS, organizacje zarejestrowane w systemie zyskały nowe obowiązki, wynikające głównie z dostosowania do normy ISO 14001:2015. Do najważniejszych nowych obowiązków należą:

• Spełnienie nowych wymagań normy ISO 14001:2015 – organizacje musiały zaktualizować swoje systemy zarządzania środowiskowego, aby były zgodne z nową wersją normy ISO 14001.
• Bardziej szczegółowe określenie kontekstu organizacji – wymagane jest lepsze zrozumienie zewnętrznych i wewnętrznych czynników, które mogą wpływać na system zarządzania środowiskowego organizacji.
• Identyfikacja potrzeb i oczekiwań stron zainteresowanych – organizacje muszą brać pod uwagę potrzeby i oczekiwania różnych stron zainteresowanych, takich jak pracownicy, klienci, społeczność lokalna, organy regulacyjne, w kontekście zarządzania środowiskowego.
• Uwzględnienie perspektywy cyklu życia – przy ocenie aspektów środowiskowych organizacje powinny brać pod uwagę cały cykl życia swoich produktów i usług, od etapu projektowania, poprzez produkcję, użytkowanie, aż po utylizację.
• Określenie działań odnoszących się do ryzyk i szans – organizacje muszą identyfikować ryzyka i szanse związane z systemem zarządzania środowiskowego i określać działania mające na celu minimalizację ryzyk i wykorzystanie szans.

Organizacje ubiegające się o rejestrację w EMAS oraz te już zarejestrowane, podlegają weryfikacji według nowych zasad. Dla organizacji już zarejestrowanych, termin dostosowania się do nowych wymagań minął 14 września 2018 r.

Rejestr EMAS w Polsce

Rejestr EMAS w Polsce prowadzi Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska (GDOŚ). Rejestr jest publicznie dostępny i zawiera listę organizacji zarejestrowanych w systemie EMAS w Polsce. W rejestrze można znaleźć informacje o nazwie organizacji, adresie, numerze rejestracyjnym EMAS, dacie rejestracji, terminie ważności deklaracji środowiskowej oraz inne istotne dane.

Poniżej przedstawiono fragment rejestru EMAS w Polsce (stan na dzień dzisiejszy - na podstawie danych z artykułu):

Pełna lista organizacji zarejestrowanych w systemie EMAS w Polsce jest dostępna na stronie internetowej Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska.

Wymagania systemu EMAS

Aby organizacja mogła zostać zarejestrowana w systemie EMAS, musi spełnić szereg wymagań. Podstawowe wymagania EMAS obejmują:

• Wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego (SZŚ) – system ten musi być zgodny z wymaganiami rozporządzenia EMAS i normy ISO 14001.
• Przeprowadzenie audytu środowiskowego – organizacja musi regularnie przeprowadzać audyty środowiskowe, aby ocenić skuteczność swojego SZŚ i identyfikować obszary do doskonalenia.
• Przygotowanie deklaracji środowiskowej – jest to publicznie dostępne sprawozdanie, w którym organizacja przedstawia swoje wyniki środowiskowe, politykę środowiskową, cele i działania środowiskowe. Deklaracja musi być zweryfikowana przez weryfikatora środowiskowego.
• Zgodność z przepisami prawa ochrony środowiska – organizacja musi wykazać pełną zgodność z obowiązującymi przepisami prawa ochrony środowiska na poziomie lokalnym, krajowym i międzynarodowym. Jest to kluczowy element systemu EMAS.
• Ciągłe doskonalenie – system EMAS kładzie duży nacisk na ciągłe doskonalenie wyników środowiskowych organizacji.
• Zaangażowanie pracowników – aktywne zaangażowanie pracowników jest niezbędne do skutecznego wdrożenia i utrzymania systemu EMAS.
• Dialog ze społeczeństwem – organizacja powinna prowadzić otwarty dialog ze społeczeństwem i innymi stronami zainteresowanymi w kwestiach środowiskowych.

Od czego zacząć wdrażanie EMAS?

Organizacja, która chce wdrożyć system EMAS, powinna zacząć od następujących kroków:

1. Zapoznanie się z wymaganiami EMAS – kluczowe jest dokładne zrozumienie wymagań rozporządzenia EMAS i normy ISO 14001.
2. Ocena stanu obecnego – przeprowadzenie analizy luk, aby zidentyfikować obszary, w których organizacja musi dokonać zmian, aby spełnić wymagania EMAS.
3. Wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego – opracowanie i wdrożenie SZŚ zgodnie z wymaganiami EMAS i ISO 14001.
4. Przeprowadzenie audytu wewnętrznego – ocena skuteczności wdrożonego SZŚ.
5. Przygotowanie deklaracji środowiskowej – opracowanie deklaracji środowiskowej zgodnie z wytycznymi EMAS.
6. Weryfikacja przez weryfikatora środowiskowego – zgłoszenie się do akredytowanego weryfikatora EMAS w celu przeprowadzenia weryfikacji systemu i deklaracji środowiskowej.
7. Rejestracja w EMAS – po pozytywnej weryfikacji, złożenie wniosku o rejestrację do Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska.

Organizacje posiadające już certyfikat ISO 14001 mają ułatwione zadanie, ponieważ wiele elementów systemu zarządzania środowiskowego jest już wdrożonych. W takim przypadku wystarczy uzupełnić system o dodatkowe wymagania EMAS i przygotować deklarację środowiskową.

Ile organizacji jest zarejestrowanych w EMAS w Polsce?

Według danych z artykułu i aktualnego rejestru GDOŚ, w Polsce zarejestrowanych jest ponad 70 organizacji w systemie EMAS. Są to zarówno przedsiębiorstwa produkcyjne, usługowe, jak i instytucje publiczne. Lista zarejestrowanych organizacji stale się powiększa, co świadczy o rosnącym zainteresowaniu systemem EMAS w Polsce.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

1. Czy EMAS jest obowiązkowy?

Nie, EMAS jest systemem dobrowolnym. Organizacje same decydują o przystąpieniu do systemu.

2. Jakie korzyści daje rejestracja w EMAS?

Rejestracja w EMAS przynosi wiele korzyści, m.in.:

• Poprawa wizerunku firmy jako odpowiedzialnej ekologicznie.
• Wzrost konkurencyjności na rynku.
• Zmniejszenie kosztów operacyjnych poprzez efektywniejsze zarządzanie zasobami i energią.
• Lepsze relacje z organami regulacyjnymi i społecznością lokalną.
• Motywacja pracowników i wzrost ich świadomości ekologicznej.

3. Czym różni się EMAS od ISO 14001?

EMAS i ISO 14001 są systemami zarządzania środowiskowego o podobnych wymaganiach, jednak EMAS jest bardziej kompleksowy i wymagający. EMAS, oprócz wymagań ISO 14001, kładzie większy nacisk na:

• Publiczną deklarację środowiskową.
• Zgodność z przepisami prawa ochrony środowiska.
• Ciągłe doskonalenie wyników środowiskowych.
• Dialog ze społeczeństwem.

4. Kto może uzyskać rejestrację EMAS?

Rejestrację EMAS może uzyskać każda organizacja, niezależnie od wielkości, sektora działalności czy lokalizacji, która spełnia wymagania rozporządzenia EMAS.

5. Jak długo ważna jest rejestracja EMAS?

Rejestracja EMAS jest ważna bezterminowo, pod warunkiem regularnego przeprowadzania audytów i aktualizacji deklaracji środowiskowej, oraz pozytywnego przejścia weryfikacji przez weryfikatora środowiskowego co najmniej raz na trzy lata (lub częściej, w zależności od specyfiki organizacji).

System EMAS to wartościowe narzędzie dla organizacji, które poważnie traktują kwestie ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju. Rejestracja w EMAS to potwierdzenie wysokiego standardu zarządzania środowiskowego i zaangażowania w ochronę naszej planety.

Jeśli chcesz poznać inne artykuły podobne do Czym jest system audytu EMAS?, możesz odwiedzić kategorię Rachunkowość.